Mediacje i arbitraż w relacjach polityczno-gospodarczych na przykładzie Umowy o Wolnym Handlu między Stanami Zjednoczonymi, Meksykiem i Kanadą (USMCA) 2020–2023

Streszczenie w języku polskim

Konsultacje, mediacje czy arbitraż są istotnymi elementami systemu rozwiązywania sporów w środowisku międzynarodowym. Obie wojny światowe w XX wieku nauczyły społeczeństwa i rządy państw, że brak woli porozumienia i dawanie upustu agresji w relacjach międzynarodowych prowadzi zwykle do upadku i ogromnych strat wszystkich uczestników konfliktu. Dlatego nie dziwi, że po II wojnie światowej wytworzyła się atmosfera zrozumienia dla polityczno-gospodarczych porozumień i tworzenia organizacji międzynarodowych. Powstały organizacje i porozumienia o charakterze obronnym, politycznym, gospodarczym, finansowym, kulturalnym, jak również ugrupowania integracyjne. W ramach tych ostatnich popularność zaczęły zdobywać strefy wolnego handlu i unie celne. Koniec XX wieku ze stopniowo rosnącą w siłę globalizacją jeszcze zdynamizował oczekiwania państw. Brak sukcesu w obszarze porozumienia gospodarczego na linii transatlantyckiej nie przeszkodził jednak szukać porozumień o wolnym handlu na kontynencie północnoamerykańskim. Tak zrodził się sukces Północnoamerykańskiej Umowy o Wolnym Handlu (NAFTA) oraz jej nowego wcielenia – Umowy Stany Zjednoczone–Meksyk–Kanada (USMCA). Wszystkie te porozumienia i organizacje zakładają potrzebę implementacji systemu rozstrzygania sporów, najlepiej w sposób pozasądowy. Państwa członkowskie tych porozumień, jak również podmioty gospodarcze występujące w ich imieniu mogą dzięki temu szukać pomocy w rozstrzygnięciu sporów. Celem niniejszego opracowania jest zbadanie mechanizmu rozstrzygania sporów w ramach USMCA. Można przyjąć hipotezę roboczą, że funkcjonowanie mechanizmu rozstrzygania sporów pozwala uniknąć eskalacji konfliktów gospodarczych, tak charakterystycznych dla I połowy XX wieku. W ramach analizy mechanizmów rozstrzygania sporów zostanie położony nacisk na wskazanie metod nieformalnych i polubownych, jak konsultacje, mediacje czy arbitraż, gdyż właśnie te metody pozwalają zminimalizować koszty postępowania. W przeprowadzonych badaniach zastosowano metodę analizy dokumentów, przegląd literatury oraz metodę porównawczą, jak również studium przypadków.

Słowa kluczowe: Umowa Stany Zjednoczone–Meksyk–Kanada (USMCA); Północnoamerykańska Umowa o Wolnym Handlu (NAFTA); mediacje; arbitraż; rozstrzyganie sporów