Hide
Show all
Email this article 
Urban Heraldry in the Lublin Region until 1989 – State of Knowledge and Research Problems
Abstract
The article aims to present the research problems occurring in the studies on urban heraldry in the Lublin region until 1989. Apart from the first period of development of city coats of arms, which lasted until the partitions, the subsequent stages can be marked by the regaining of independence, the outbreak of World War II and the establishment of the Polish People’s Republic, and regaining sovereignty in 1989. In each of these periods, cities had a different form of management, which influenced the use of city coats of arms. The article characterizes the source resources for each of these periods, as well as outlines the state of research, needs and research prospects.
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
ŹRÓDŁA ARCHIWALNE
Archiwum Państwowe w Lublinie:
– Akta miasta Krasnegostawu, 35/39/0/4/205;
– Akta miasta Lublina, 35/22/0/7.1.2/392, 35/22/0/7.1.2/393;
– Rząd Gubernialny Lubelski, 35/116/0/1.1/33.
Archiwum Państwowe w Lublinie. Oddział w Chełmie, Akta miasta Chełma, 36/26/0/2/243.
AKTY PRAWNE
Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 9 lipca 1975 roku w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy z dnia 25 stycznia 1958 roku o radach narodowych (Dz.U. 1975, nr 26, poz. 139).
Uchwała Miejskiej Rady Narodowej Radzynia Podlaskiego nr V/16/84 z dnia 19 grudnia 1984 roku.
Ustawa z dnia 21 grudnia 1978 roku o odznakach i mundurach (t.j. Dz.U. 2023, poz. 76; Dz.U. 1978, nr 31, poz. 130).
Ustawa z dnia 29 grudnia 1998 roku o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrożeniem reformy ustrojowej państwa (Dz.U. 1998, nr 162, poz. 1126).
Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie terytorialnym (Dz.U. 1990, nr 16, poz. 95).
Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 marca 1938 roku w sprawie zatwierdzenia herbu miasta Miedzyrzeca Podlaskiego (M.P. 1938, nr 90, poz. 132).
LITERATURA
Adamczewski M., Funkcje użytkowe herbu miejskiego do końca XVIII wieku, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego. Nowa Seria” 1999, t. 4, nr 15.
Adamczewski M., Miejsce „Albumu herbów miast Królestwa Polskiego” z 1847 r. w polskiej heraldyce miejskiej, [w:] Herby miast polskich w okresie zaborów (1772–1918), red. S.K. Kuczyński, Włocławek 1999.
Adamczewski M., O gminie i jej sprawach językiem symboli, czyli o informacjach zaszyfrowanych w znakach gmin wiejskich województwa łódzkiego, „Zeszyty Wiejskie” 2014, t. 20. DOI: 10.18778/1506-6541.20.10
Adamczewski M., Pieczęcie urzędowe władz lokalnych z obszaru Polski centralnej, cz. 3: Pieczęcie władz miejskich do 1950 roku, Łódź 2010.
Baliński M., Lipiński T., Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym opisana, t. 2, cz. 2, Warszawa 1845.
Bigoszewska W., Wiewióra H., Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943–1974, Warszawa 1974.
Błotnicka-Mazur E., Gmach Poczty Głównej w Lublinie w okresie dwudziestolecia międzywojennego, [w:] Budynek Poczty Głównej w Lublinie – przeszłość i teraźniejszość, red. Z. Nestorowicz, Lublin 2006.
Błotnicka-Mazur E., Projekty architektoniczne Bohdana Kelles-Krauzego w zasobie Archiwum Państwowego w Lublinie i innych zbiorach archiwalnych, Lublin 2011.
Byra J., Z ciołkiem w herbie, „Tygodnik Zamojski” 1988, nr 4.
Czubara K., Ciołek czy Śreniawa?, „Tygodnik Zamojski” 1988, nr 9.
Ćwik W., Dzieje Józefowa, Rzeszów 1992.
Ćwik W., Reder J., Lubelszczyzna. Dzieje rozwoju terytorialnego, podziałów administracyjnych i ustroju władz, Lublin 1977.
Depczyński W., Tarnogród 1567–1967. Monografia historyczno-gospodarcza, Tarnogród 1970.
Dymmel P., Herb Frampola, [w:] Materiały do polskiego herbarza samorządowego, red. H. Seroka, K. Skupieński, z. 1, Lublin 1995.
Dymmel P., Herb Lublina, [w:] R. Szczygieł, H. Gmiterek, P. Dymmel, Lublin. Dzieje miasta, t. 1: Od VI do końca XVIII wieku, Lublin 2008.
Dymmel P., Herb Stoczka Łukowskiego, [w:] Materiały do polskiego herbarza samorządowego, red. H. Seroka, K. Skupieński, z. 1, Lublin 1995.
Dymmel P., Powstanie Oddziału Polskiego Towarzystwa Heraldycznego w Lublinie, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Heraldycznego” 1989, nr 1.
Dymmel P., Projekt herbu Lublina z 1931 roku, [w:] Origines, fontes et narrationes. Pośród kręgów poznania historycznego. Prace ofiarowane Profesorowi Marcelemu Antoniewiczowi w 65. rocznicę urodzin, red. M. Cetwiński, M. Janik, Częstochowa 2018.
Dymmel P., System sfragistyczny średniowiecznego Lublina. Próba rekonstrukcji, [w:] Pieczęć w Polsce średniowiecznej i nowożytnej. Zbiór studiów, red. P. Dymmel, Lublin 1998.
Gawarecki H., Pieczęcie i herby miast województwa lubelskiego, „Kalendarz Lubelski” 1972.
Giergiel T., Dorobek naukowy w zakresie heraldyki polskiej Józefa Szymańskiego, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego. Nowa Seria” 2018, t. 17, nr 28.
Giergiel T., Herb Kamionki – źródła i treść, „Res Historica” 2023, t. 55.
Giergiel T., Symbolika jelenia w polskiej heraldyce rycerskiej, Sandomierz 1998.
Gołdyn P., Symbolika religijna i kościelna w herbach miast polskich do końca XX wieku, Warszawa 2008.
Górak A., Rosyjski herb Tomaszowa Lubelskiego, „Rocznik Tomaszowski” 2019, t. 8.
Górak A., System heraldyczny Bernharda von Koehnego w zastosowaniu do miast Królestwa Polskiego, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego. Nowa Seria” 2019, t. 18, nr 29.
Górak J., Miasta i miasteczka Zamojszczyzny, Zamość 1990.
Górzyński S. (red.), Heroldia Królestwa Polskiego. Katalog wystawy dokumentów ze zbiorów Rosyjskiego Państwowego Archiwum Historycznego w Sankt Petersburgu, Warszawa 2001.
Górzyński S., Pudłowski L. (red.), Ars heraldica. Współczesna sztuka heraldyczna w Polsce, Warszawa 1995.
Gumowski M., Herb miasta Lublina, „Zdrój” 1945, nr 1.
Gumowski M., Herby miast polskich, Warszawa 1960.
Gumowski M., Najstarsze pieczęcie miast polskich XIII i XIV w., Toruń 1960.
Gumowski M., Pieczęcie i herby miejscowości województwa lubelskiego, Lublin 1959.
Haisig M., Bolesław Podczaszyński – sfragistyk i archeolog, Wrocław 1952.
Haisig M., rec. M. Gumowski, Pieczęcie i herby miejscowości województwa lubelskiego, Lublin 1959, „Studia Źródłoznawcze” 1963, t. 8.
Halinowska M., Kształtowanie się samorządu miasta Zamościa u progu II Rzeczypospolitej, „Rocznik Lubelski” 2016, t. 42.
Jarmuł S., Radzyń Podlaski 530 lat, Lublin 1998.
Kaganiec M., Herby miast województwa śląskiego, Katowice 2007.
Kalendarz Ilustrowanego Kuryera Codziennego na rok 1938.
Kalinowski T., O herb miasta Zamościa, „Kronika Powiatu Zamojskiego” 1918, nr 7.
Kędziora A., Encyklopedia miasta Zamościa, Zamość 2012.
Kiryk F., Urbanizacja Małopolski. Województwo sandomierskie XIII–XVI wiek, Kielce 1994.
Kiryk F., Z badań nad urbanizacją Lubelszczyzny w dobie jagiellońskiej, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie. Prace Historyczne” 1972, t. 6.
Kitowska-Łysiak M., Lachowski M., Majewski P. (red.), Grupa „Zamek”. Historia – krytyka – sztuka, Lublin 2007.
Kobierzycki A.P., Monografia Lublina, Lublin 1901.
Kowal R., Tarnogród w latach 1944–1989, [w:] Dzieje Tarnogrodu, red. R. Szczygieł, Tarnogród 2006.
Kowalik-Bylicka J., Pieczęcie z zasobu Archiwum Państwowego w Lublinie, Oddział w Radzyniu Podlaskim – na marginesie kwerend archiwalnych, „Studia Archiwalne” 2020, t. 7. DOI: 10.4467/17347513SA.20.008.14508
Kowalski M., Herb miasta Międzyrzeca Podlaskiego, „Rocznik Międzyrzecki” 1971, t. 3.
Kuczyński S.K., Polonica heraldyczne i sfragistyczne w zbiorach leningradzkich, „Archeion” 1978, t. 66.
Kuczyński S.K., Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993.
Kuczyński S.K., Reaktywowanie Polskiego Towarzystwa Heraldycznego i jego działalność w latach 1988–1993, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego. Nowa Seria” 1993, t. 1, nr 12.
Kuczyński S.K., Pudłowski L., Udział archiwów państwowych w tworzeniu herbów okresu międzywojennego, „Archeion” 1987, t. 82.
Kus J., O rzekomym i prawdziwym herbie Tarnogrodu, „Archiwariusz Zamojski” 2012, t. 11. DOI: 10.56583/az.1211
Kus J., Z prac Archiwum Państwowego w Lublinie przy tworzeniu herbów miejskich w II Rzeczypospolitej, „Studia Archiwalne” 2004, t. 1. DOI: 10.4467/17347513SA.06.008.14753
Łosowski J., Herb Łęcznej, [w:] Materiały do polskiego herbarza samorządowego, red. H. Seroka, K. Skupieński, z. 1, Lublin 1995.
Łosowski J., Katalog pieczęci miast szlacheckich województwa lubelskiego od XV do XVIII w., [w:] Ludzie i herby w dawnej Polsce, red. P. Dymmel, Lublin 1995.
Łosowski J., Pieczęcie miast szlacheckich województwa lubelskiego od XV do XVIII w., [w:] Ludzie i herby w dawnej Polsce, red. P. Dymmel, Lublin 1995.
Miasta polskie w tysiącleciu, t. 1, Wrocław–Warszawa–Kraków 1965.
Możejko B., Śliwiński B., Herby miast, gmin i powiatów województwa pomorskiego, t. 1, Gdańsk 2000.
Możejko B., Śliwiński B., Herby miast, gmin i powiatów województwa pomorskiego, t. 2, Malbork 2004.
Mrugalska-Banaszak M., Warkoczewska M. (oprac.), Insygnia miast polskich. Katalog wystawy, Poznań 1992.
Panfil T., Herb Lublina. Geneza, symbolika, funkcje, Lublin 1998.
Piech Z., Herb jako źródło historyczne, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego. Nowa Seria” 2018, t. 17, nr 28.
Piech Z., Strzyżewski W. (red.), Zbiory pieczęci w Polsce, Warszawa 2009.
Pilch T., Staśkiewicz D., Tomasz Szczechura 1908–1982, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 1985, nr 2.
Pisarek K., Dwie pieczęcie miejskie Wąwolnicy, „Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie. Seria Nowa” 2012, t. 5.
Pomarański S., Jeszcze dwie odmiany herbu miasta Zamościa, „Kronika Powiatu Zamojskiego” 1918, nr 17.
Ptak J., Weksylologia polska. Zarys problematyki, Warszawa–Bellerive-sur-Allier 2016.
Pudłowski L., Heraldyka miejska II Rzeczypospolitej, [w:] Polskie tradycje samorządowe a heraldyka. Materiały sesji naukowej zorganizowanej w dniach 4 i 5 czerwca 1991 r. w Lublinie, red. P. Dymmel, Lublin 1992.
Rimša E., Pieczęcie miast Wielkiego Księstwa Litewskiego, Warszawa 2007.
Seroka H., Chorągiew miejska w przedrozbiorowej Polsce, [w:] Współczesna heraldyka samorządowa i jej problemy, red. W. Drelicharz, Z. Piech, Kraków 2000.
Seroka H., Firlejów. Zarys dziejów dawnego miasteczka, Lublin 2017.
Seroka H., Geneza i symbolika herbu Lubartowa, „Lubartów i Ziemia Lubartowska” 1993, nr 12.
Seroka H., Herb Garbowa, [w:] Materiały do polskiego herbarza samorządowego, red. H. Seroka, K. Skupieński, z. 1, Lublin 1995.
Seroka H., Herb Józefowa, [w:] Materiały do polskiego herbarza samorządowego, red. H. Seroka, K. Skupieński, z. 1, Lublin 1995.
Seroka H., Herb miasta i gminy Zaklików, „Rocznik Ziemi Zaklikowskiej” 2013–2014, nr 4.
Seroka H., Herb miasta Józefowa, „Region Lubelski” 1989–1990, nr 4.
Seroka H., Herb miasta Krasnystaw i kwestia herbu gminy Izbica, „Nestor” 2013, nr 1.
Seroka H., Herb miasta Modliborzyce, [w:] Modliborzyce. Studia z dziejów miejscowości i gminy, red. D. Szulc, Lublin–Modliborzyce 2014–2015.
Seroka H., Herb miejski w Polsce w XV–XVIII w. w świetle przywilejów królewskich, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego. Nowa Seria” 2017, t. 16, nr 27.
Seroka H., Herb Ostrowa Lubelskiego, [w:] Dzieje Ostrowa Lubelskiego, red. R. Szczygieł, Lublin 1998.
Seroka H., Herby miast małopolskich do końca XVIII wieku, Warszawa 2002.
Seroka H., Lubelskie badania nad heraldyką samorządową, [w:] Materiały do polskiego herbarza samorządowego, red. H. Seroka, K. Skupieński, z. 1, Lublin 1995.
Seroka H., O nadaniach herbów miejskich w Polsce przedrozbiorowej, [w:] Ludzie i herby w dawnej Polsce, red. P. Dymmel, Lublin 1995.
Seroka H., O problemach współczesnej heraldyki samorządowej. Komunikat, [w:] Polskie tradycje samorządowe a heraldyka. Materiały sesji naukowej zorganizowanej w dniach 4 i 5 czerwca 1991 r. w Lublinie, red. P. Dymmel, Lublin 1992.
Seroka H., Osiągnięcia prof. Mariana Gumowskiego na polu sfragistyki i heraldyki miejskiej Polski, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego. Nowa Seria” 2013, t. 12, nr 23.
Seroka H., Pieczęcie i herb Parczewa, [w:] Parczew w dziejach. Na królewskim szlaku historii, red. M. Szumiło, Parczew 2014.
Seroka H., Pieczęć i herb miasta Kocka, [w:] Dzieje Kocka od czasów najdawniejszych do najnowszych, red. D. Magier, Kock 2017.
Seroka H., Przywileje królów polskich dla miasta Łukowa z XV–XVIII w., Łuków–Lublin 2020.
Seroka H., Staropolskie pieczęcie Krasnegostawu, [w:] Zapiski krasnostawskie, red. R. Maleszyk, M. Nowosadzki, A. Borzęcki, t. 4, Krasnystaw 2013.
Seroka H., W sprawie edycji pieczęci miast dawnej Polski, [w:] Pieczęcie w dawnej Rzeczypospolitej, red. Z. Piech, J. Pakulski, J. Wroniszewski, Warszawa 2006.
Seroka H., W sprawie realizmu godeł i stylizacji heraldycznej na przykładzie herbu gminy Janowiec nad Wisłą, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego. Nowa Seria” 2016, t. 15, nr 26.
Seroka H., Wpływ heraldyki kościelnej na herby miast w Małopolsce do końca XVIII w., [w:] Polska heraldyka kościelna. Stan i perspektywy badań, red. K. Skupieński, A. Weiss, Warszawa 2004.
Seroka H., Skupieński K., Herb miasta Piaski, „Region Lubelski” 1989–1990, nr 4.
Seroka H., Skupieński K. (red.), Materiały do polskiego herbarza samorządowego, z. 1, Lublin 1995.
Skupieński K., Herb Krasnobrodu, „Region Lubelski” 1989–1990, nr 4.
Skupieński K., Herb Krasnobrodu, [w:] Materiały do polskiego herbarza samorządowego, red. H. Seroka, K. Skupieński, z. 1, Lublin 1995.
Skupieński K., Polska heraldyka samorządowa od 1987 r. – między umacnianiem wspólnotowej świadomości historycznej a wymogami public relations, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego. Nowa Seria” 2017, t. 16, nr 27.
Sochaniewicz K., Geneza herbu miasta Zamościa, „Przewodnik Naukowy i Literacki” 1920, t. 46, nr 7.
Sochaniewicz K., Godło miasta Zamościa, przyczynek do kultu św. Tomasza w Polsce i genezy godeł miejskich w ogóle, „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwowie” 1926, nr 2.
Sochaniewicz K., Na marginesie odmian herbu Zamościa, „Kronika Powiatu Zamojskiego” 1918, nr 21.
Stankowa M., Kancelaria miasta Lublina XIV–XVIII w., Warszawa 1968.
Symbolika miejska na przestrzeni lat: herby, sztandary, chorągwie, medale i odznaczenia, wyszukał, zgromadził i opisał M. Maraszek przy współudziale M. Maleszyka, Międzyrzec Podlaski 2020.
Szczechura T. (red.), Polskie herby miejskie, Warszawa 1963.
Szczygieł R., Ani Ciołek ani Śreniawa, „Tygodnik Zamojski” 1988, nr 11.
Szczygieł R., Lokacja miasta i jego dzieje do końca XVI wieku, [w:] Dzieje Tarnogrodu, red. R. Szczygieł, Tarnogród 2006.
Szczygieł R., Powstanie miasta Jelitowa (Tomaszowa) i jego dzieje w czasach rządów Ordynacji kanclerskiej linii Zamoyskich, [w:] Tomaszów Lubelski. Monografia miasta, red. R. Szczygieł, Lublin–Tomaszów Lubelski 2011.
Szczygieł R., W dawnej Rzeczypospolitej (1578–1795), [w:] J. Markiewicz, R. Szczygieł, W. Śladkowski, Dzieje Biłgoraja, Lublin 1985.
Szczygieł R. (red.), Dzieje Ostrowa Lubelskiego, Lublin 1998.
Szymański J., Nauki pomocnicze historii, Lublin 1968.
Szymański J., Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2001.
Szymański J., W sprawie genezy polskich herbów miejskich, [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej, red. S.K. Kuczyński, t. 6, Warszawa 1994.
Świdnik ma swój herb, „Głos Świdnika” 1977, nr 29.
Świdnik ma swój herb. Z Henrykiem Szulcem rozmawia Mieczysław Kościński, „Sztandar Ludu” 1977, nr 268.
Trojanowska M., Katalog pieczęci miasta Lublina od roku 1317 do roku 1811, „Archeion” 1974, t. 60.
Trojanowska M., Wizerunek herbu miasta Lublina w źródłach archiwalnych z XV–XVIII wieku, „Studia Archiwalne” 2017, t. 4. DOI: 10.4467/17347513SA.17.002.14514
Widz P., Zarys historii herbu Janowa, „Gazeta Janowska” 2006 (styczeń).
Wieliczko M., rec. M. Gumowski, Pieczęcie i herby miejscowości województwa lubelskiego, Lublin 1959, „Rocznik Lubelski” 1961, t. 4.
Wojciechowski S., O herbie miasta Lublina, „Zdrój” 1945, nr 3.
Wojciechowski S., O herbie miasta Lublina, „Zdrój” 1945, nr 4.
Wojciechowski S. (oprac.), Województwo lubelskie w drugiej połowie XVI wieku, Warszawa 1966.
Zielińska E., Herb Końskowoli, [w:] Materiały do polskiego herbarza samorządowego, red. H. Seroka, K. Skupieński, z. 1, Lublin 1995.
Zieliński W.K., Monografia Lublina, t. 1: Dzieje miasta Lublina, Lublin 1878.
Zimmer B., Miasto Chełm. Zarys historyczny, Warszawa 1974.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/f.2024.79.105-139
Date of publication: 2024-12-31 00:00:00
Date of submission: 2024-02-18 03:32:20
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2025 Tomisław Giergiel
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.