Hide
Show all
Email this article 
Medieval Sources from the Lublin Province as Material for Regionalists – the Problem of Accessibility
Abstract
The article raises the issue of the small presence of archival medieval sources in the publications of Lublin regionalists. The author compares manuscript sources from the Middle Ages to the history of the Lublin region, taking into account where they were stored and how they were made shared. Further on, there is little use of medieval manuscripts in regional publications whose authors are not professional historians. The author gives the reasons for this state of affairs, and then presents the stages and methods of making sources available to the regionalists’ environment, formulating specific postulates about it for the future.
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
ŹRÓDŁA ARCHIWALNE
Archiwum Archidiecezjalne w Lublinie, Acta consistorii Lublinensis dioecesis Cracoviensis, sygn. A 2-7, 11.
Archiwum Diecezjalne we Włocławku, Dokumenty samoistne, sygn. 1210.
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych, sygn. 1/191/0/-/3195a-3195e.
Archiwum Państwowe w Kielcach, Archiwum Małachowskich z Białaczowa, sygn. 21/289/0/2/258.
Archiwum Państwowe w Lublinie:
– Księgi grodzkie lubelskie, sygn. 35/8/0/1.1/1;
– Księgi podkomorskie lubelskie, sygn. 35/14/1/-/3;
– Księgi podkomorskie łukowskie, sygn. 35/14/2/-/1;
– Księgi sądu kasztelana i wojewody lubelskiego w Wąwolnicy, sygn. 35/15/0/-/1-2;
– Księgi ziemskie chełmskie, sygn. 35/2/0/1/1, 35/2/0/1/2-3, 35/2/0/2/1, 35/2/0/2/53;
– Księgi ziemskie krasnostawskie, sygn. 35/5/0/1/2-3, 35/5/0/2/2;
– Księgi ziemskie lubelskie, sygn. 35/1/0/1.1.1/1-11;
– Księgi ziemskie urzędowskie, sygn. 35/7/0/1.1/1.
Biblioteka Naukowa Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, Teki Bolesława Ulanowskiego, sygn. 8644.
Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz in Berlin, Pergamenturkunden, Schieblade 66, Nr. 22.
Nacyjanalny histaryčny archiŭ Bielarusi (Minsk), Drohičinskij ziemskij sud, horod Drohičin, f. 1759, op. 2, sygn. 1a.
Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu (Ossolineum), Dział Rękopisów, sygn. 60/II.
ŹRÓDŁA DRUKOWANE
Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tzw. Bernardyńskiego we Lwowie (…), wyd. O. Pietruski, X. Liske, A. Prochaska, t. I–X, Lwów 1870–1891.
Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie, wyd. Z.L. Radzimiński, P. Skobierski, B. Gorczak, t. I–VII, Lwów 1887–1910.
Dokumenty do dziejów Łęcznej w XV wieku, oprac. i przeł. A. Sochacka, Łęczna 2002.
Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej św. Wacława, wyd. F. Piekosiński, t. I–II, Kraków 1874–1883.
Kodeks dyplomatyczny Małopolski, wyd. F. Piekosiński, t. I–IV, Kraków 1876–1905.
Księga sądowa miasta Kamionki w ziemi lubelskiej 1481–1559, oprac. G. Jawor, A. Sochacka, Lublin 2009.
Księga sądowa podlubelskiej wsi Konopnicy 1521–1555, oprac. G. Jawor, M. Kołacz-Chmiel, Lublin 2009.
Księga ziemska krakowska 2 (1394–1397), wyd. W. Bukowski, M. Zdanek, Warszawa 2012.
Księgi sądowe miasta Wąwolnicy z lat 1476–1500, oprac. G. Jawor, A. Sochacka, red. R. Szczygieł, Lublin 1998.
Księgi wójtowsko-ławnicze miasta Lublina z XV wieku, oprac. i wyd. G. Jawor, M. Kołacz-Chmiel, A. Sochacka, Lublin 2012.
Lubelska księga podkomorska z XV wieku, wyd. L. Białkowski, Lublin 1934.
Łęczna w zapiskach średniowiecznych sądów, oprac. i przeł. A. Sochacka, Łęczna 2003.
Matricularum regni Poloniae summaria, t. I–III, IV: vol. 1–4; t. V: vol. 1, oprac. T. Wierzbowski, Warszawa 1905–1917; t. V: vol. 2, oprac. J. Płocha, A. Rybarski, I. Sułkowska, Warszawa 1961; t. VI, oprac. M. Woźniakowa, Warszawa 1999.
Sumariusz Metryki Koronnej. Seria nowa, oprac. W. Krawczuk et al., t. I–VI, Kraków–Warszawa 1999–2012.
Zapisy sesji sądowych w Hrubieszowie z lat 1429–1470, oprac. i wyd. G. Jawor, M. Kołacz-Chmiel, A. Sochacka, współudział W. Bukowski, Warszawa 2023.
Zbiór dokumentów katedry i diecezji krakowskiej, wyd. S. Kuraś, t. I–II, Lublin 1965–1973.
Zbiór dokumentów małopolskich, wyd. S. Kuraś, I. Sułkowska-Kuraś, cz. I–VIII, Wrocław 1962–1975.
LITERATURA
Adamska A., Czy potrzebna nam jest społeczna historia języka?, [w:] Historia społeczna późnego średniowiecza. Nowe badania, red. S. Gawlas, M.T. Szczepański, Warszawa 2011.
Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe w XVI wieku, t. 2: Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku, red. W. Pałucki, Warszawa 1993.
Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe w XVI wieku, t. 3: Województwo lubelskie w drugiej połowie XVI w., red. W. Pałucki, oprac. S. Wojciechowski, Warszawa 1966.
Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe w XVI wieku, t. 7: Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku, red. W. Pałucki, Warszawa 1973.
Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe w XVI wieku, t. 8: Województwo podlaskie w drugiej połowie XVI wieku, red. M. Gochna, B. Szady, Warszawa 2021.
Bartoszewicz A., rec. Księgi sądowe miasta Wąwolnicy z lat 1476–1500, oprac. Grzegorz Jawor, Anna Sochacka, red. Ryszard Szczygieł, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1998, ss. 281, „Kwartalnik Historyczny” 2002, t. 109, nr 3.
Bielecka J., Inwentarze ksiąg archiwów grodzkich i ziemskich Wielkopolski XIV–XVIII wieku. Województwo poznańskie, kaliskie, gnieźnieńskie, inowrocławskie, Poznań 1965.
Bieniak J., Najstarsze kujawskie księgi ziemskie (1397–1408). Kolejność i chronologia kart, Warszawa 2007.
Boniecki J., Mikrofilmowanie w archiwach państwowych, „Archeion” 1984, t. 78.
Borek A., Związek T., Słomski M., Gochna M., Myrda G., Słoń M., Technical and Methodological Foundations of Digital Indexing of Medieval and Early Modern Court Books, “Digital Scholarship in the Humanities” 2019, vol. 35, no. 2. DOI: 0.1093/llc/fqz030
Bukowski W., Zdanek M., Wstęp, [w:] Księga ziemska krakowska 2 (1394–1397), wyd. W. Bukowski, M. Zdanek, Warszawa 2012.
Czarnecki W., Kształtowanie się podstaw terytorialnych ziemi chełmskiej i jej obraz naturalny, „Rocznik Chełmski” 2007, t. 11.
Danowska E., Spuścizna rękopiśmienna ks. Jana Ambrożego Wadowskiego w Bibliotece Naukowej PAU i PAN w Krakowie, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2015, t. 104. DOI: 10.31743/abmk.12495
Dymmel P., Przedmowa, [w:] Zapisy sesji sądowych w Hrubieszowie z lat 1429–1470, oprac. i wyd. G. Jawor, M. Kołacz-Chmiel, A. Sochacka, współudział W. Bukowski, Warszawa 2023.
Figiel G., Rękopisy z kolekcji Hieronima Łopacińskiego w Narodowym Zasobie Bibliotecznym – digitalizacja i ponowne wykorzystanie, „Bibliotekarz Lubelski” 2021, t. 64.
Grad J., Współczesny sens regionalizmu, „Sensus Historiae” 2010, nr 1.
Gwis D., Jung-Palczewska E. (red.), Disce puer. Podręcznik do łaciny średniowiecznej, Warszawa 2000.
Inwentarz Archiwum Miasta Lublina 1465–1810, oprac. M. Trojanowska, Lublin 1996.
Janeczek A., Osadnictwo pogranicza polsko-ruskiego. Województwo bełskie od schyłku XIV do początku XVII w. Mapy, Warszawa 1993.
Jawor G., Ludność chłopska i społeczności wiejskie w województwie lubelskim w późnym średniowieczu. Schyłek XIV – początek XVI wieku, Lublin 1991.
Jawor G., Kołacz-Chmiel M., Sochacka A., Wstęp, [w:] Zapisy sesji sądowych w Hrubieszowie z lat 1429–1470, oprac. i wyd. G. Jawor, M. Kołacz-Chmiel, A. Sochacka, współudział W. Bukowski, Warszawa 2023.
Jop R., Projekt digitalizacji staropolskich ksiąg sądowych z terenu Lubelszczyzny przechowywanych w Narodowym Archiwum Historycznym Białorusi w Mińsku (2018–2021), „Studia Archiwalne” 2021, t. 8. DOI: 10.4467/17347513SA.21.011.15214
Jusiak P., Czemierniki w późnym średniowieczu, [w:] Czemierniki. Dzieje wsi, miasta, osady, red. G. Figiel, P. Jusiak, Lublin 2019.
Kaczmarczyk K., Karwasińska J., Wolff A., Opracowanie dokumentów pergaminowych i papierowych w archiwum, „Archeion” 1951, t. 19–20.
Katalog dokumentów Archiwum Państwowego w Lublinie, cz. 1: Katalog dokumentów miasta Lublina, jego jurydyk, cechów, kościołów i klasztorów 1317–1792, oprac. M. Trojanowska, Lublin 1996.
Katalog dokumentów Archiwum Państwowego w Lublinie, cz. 2: Katalog dokumentów różnej proweniencji miast, wsi, cechów, parafii, klasztorów i osób prywatnych, oprac. M. Trojanowska, Lublin 1998.
Katalog mikrofilmów Ośrodka Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, oprac. M. Dębowska, Kraków 2017.
Katalog rękopisów Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie, cz. 1–2, zest. A. Jaworowski, Lublin 1913–1917; cz. 3–4, oprac. W. Szwarcówna, Lublin 1964–1980; cz. 5, oprac. W. Szwarcówna, uzup. J. Smolarz, Lublin 1998; cz. 6, oprac. W. Pigła, Lublin 1997; cz. 7, oprac. J. Kozińska-Chachaj, Lublin 2010.
Kędzierska M., Rola digitalizacji zasobów archiwalnych, „Studia Archiwalne” 2021, t. 8. DOI: 10.4467/17347513SA.21.004.15207
Kiryk F., Z badań nad urbanizacją Lubelszczyzny w dobie jagiellońskiej, [w:] Miasta małopolskie w średniowieczu i czasach nowożytnych, Kraków 2013.
Kłys S., Ewidencja i zabezpieczanie materiałów archiwalnych w archiwach państwowych, „Archeion” 1995, t. 95.
Knapek E., Ks. Zygmunt Dunin-Kozicki (1854–1912) – archiwista i wydawca źródeł, „Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie” 2011, t. 56.
Kołacz-Chmiel M., Mulier honesta et laboriosa. Kobieta w rodzinie chłopskiej późnośredniowiecznej Małopolski, Lublin 2018.
Kołacz-Chmiel M., Społeczności chłopskie ziemi chełmskiej w późnym średniowieczu, Lublin 2009.
Kordas M., Najnowsze edycje źródłowe w serii Fontes Lublinenses, „Region Lubelski” 2011, t. 8, nr 10.
Kozak A., rec. Zapisy sesji sądowych w Hrubieszowie z lat 1429–1470, oprac. i wyd. Grzegorz Jawor, Małgorzata Kołacz-Chmiel, Anna Sochacka, przy współudziale Waldemara Bukowskiego (Fontes Lublinenses 11), Wydawnictwo DiG, Warszawa 2023, ss. 302 + 2 nlb., „Roczniki Historyczne” 2023, t. 89.
Kozak A., W poszukiwaniu metody edycji późnośredniowiecznych kościelnych źródeł sądowych, [w:] Editiones sine fine, red. K. Kopiński, W. Mrozowicz, J. Tandecki, t. 1, Toruń 2017.
Kulecki M., rec. Księgi wójtowsko-ławnicze miasta Lublina z XV wieku, oprac. i wyd. G. Jawor, M. Kołacz-Chmiel, A. Sochacka, wstęp. P. Dymmel i wydawcy, [seria: Fontes Lublinenses, t. IV], Archiwum Państwowe w Lublinie, Lublin 2012, „Miscellanea Historico-Archivistica” 2013, t. 20.
Kus J., „Lubliniana” w Narodowym Archiwum Historycznym Białorusi w Mińsku, „Studia Archiwalne” 2010, t. 3. DOI: 10.4467/17347513SA.10.020.14775
Latoszek M., Regionalizm w procesie przemian – wprowadzenie do zagadnienia, [w:] Regionalizm jako folkloryzm, ruch społeczny i formuła ideologiczno-polityczna, red. M. Latoszek, Gdańsk 1993.
Łopatecki K., Walczak W., Repozytorium Cyfrowe Poloników jako przykład społecznego archiwum cyfrowego, „Archeion” 2021, t. 122.
Łosowski J., Akta sądów i urzędów szlacheckich w XIV–XVIII wieku, [w:] Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa 2015.
Łosowski J., Kancelaria grodzka chełmska od XV do XVIII wieku. Studium o urzędzie, dokumentacji, jej formach i roli w życiu społeczeństwa staropolskiego, Lublin 2004.
Łosowski J., Kancelarie miast szlacheckich województwa lubelskiego od XV do XVIII wieku, Lublin 1997.
Łosowski J., Staropolskie akta sądów szlacheckich i miejskich województw lubelskiego i bełskiego oraz ziemi chełmskiej w archiwach Moskwy i Jarosławla, „Archeion” 2004, t. 107.
Marczewski J.R., Archiwum Archidiecezjalne Lubelskie – dzieje, zasób, inwentarz, Lublin 2015.
Modlińska-Piekarz A., Najstarsze dokumenty pergaminowe (XIV–XVII wieku) w zbiorach rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej KUL, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2011, t. 95. DOI: 10.31743/abmk.11671
Omelaniuk A.J., Regionalizm współczesny – jego znaczenie i rola w procesie oddziaływania na młodzież u progu XXI wieku, [w:] Edukacja regionalna. Dziedzictwo kulturowe w zreformowanej szkole, red. S. Bednarek, Wrocław 1999.
Osady zaginione i o zmienionych nazwach historycznego województwa lubelskiego, oprac. A. Sochacka, R. Szczygieł, S. Wojciechowski, Warszawa 1986.
Paradowski D., Digitalizacja piśmiennictwa, Warszawa 2010.
Pawłowski K., Łacina średniowieczna i „Lexicon mediae et infimae latinitatis Polonorum”, [w:] Latina lingua, czyli co to znaczy dla prawników?, red. P. Święcicka, Kraków 2014.
Plezia M., Słowniki łaciny średniowiecznej dawniej i dziś, [w:] Scripta minora. Łacina średniowieczna i Wincenty Kadłubek, Kraków 2001.
Przyboś K., Granice ziemi przemyskiej w czasach nowożytnych: XVI–XVIII wiek, „Rocznik Przemyski” 1993–1994, t. 29–30, nr 3(1).
Rymarz F., Monografia Strzyżewic, Lublin 2018.
Rymaszewski Z., O średniowiecznych księgach sądowych jako źródle poznania prawa polskiego – krytycznie, „Studia Iuridica Lublinensia” 2016, vol. 25, nr 3. DOI: 10.17951/sil.2016.25.3.811
Skibiński E., Stróżyk P. (red.), Źródło w humanistyce historycznej, Poznań 2021.
Słoń M., Słomski M., Edycje cyfrowe źródeł historycznych, [w:] Jak wydawać teksty dawne, red. K. Borowiec, D. Masłej, T. Mika, D. Rojszczak-Robińska, Poznań 2017.
Słoń M., Zachara-Związek U., The Court Records of Wschowa (1495–1526). Digital Edition, „Studia Geohistorica” 2018, nr 6. DOI: 10.12775/SG.2018.14
Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, oprac. S. Kuraś, Warszawa 1983.
Soborska M., Szkice z dziejów Kluczkowic, Lublin 1998.
Sochacka A., Historia Siemienia w średniowieczu, [w:] Siemień 1417–2017, red. S. Jadczak, Siemień 2018.
Sochacka A., Jastków w średniowieczu, „Ziemia Jastkowska” 2008, nr 2.
Sochacka A., Nadwieprzańska wieś Nowogród w średniowieczu, „Merkuriusz Łęczyński” 2005, nr 18.
Sochacka A., Opole i wieś Łęczna w średniowieczu, [w:] Studia z dziejów Łęcznej, red. A. Sochacka, Łęczna 2017.
Sochacka A., Osadnictwo okolic Lubartowa przed lokacją miasta, [w:] Lubartów w dziejach. Od czasów najdawniejszych do współczesności, red. R. Szczygieł, Lubartów 2018.
Sochacka A., Potok i okolice w średniowieczu, [w:] Potok Wielki i okolice – monografia historyczna, red. G. Jawor, Lublin 2018.
Sochacka A., Średniowiecze, [w:] Monografia gminy Ostrówek. Od pradziejów po współczesność, red. P. Jusiak, D. Tarasiuk, Ostrówek 2014.
Sochacka A., Wieś Dąbrowica w średniowieczu (w świetle źródeł pisanych z XIV i XV wieku), [w:] Siedem wieków Dąbrowicy. Studia z dziejów miejscowości, red. C. Taracha, Lublin 2012.
Sochacka A., Wieś Spiczyn w średniowieczu: 640. rocznica pierwszej wzmianki o wsi w źródłach historycznych, „Merkuriusz Łęczyński” 2021, nr 34.
Sochacka A., Własność ziemska w województwie lubelskim w średniowieczu, Lublin 1987.
Sochacka A., Ziółków w późnym średniowieczu, „Merkuriusz Łęczyński” 2023, nr 36.
Stankowa M., Kancelaria miasta Lublina XIV–XVIII w., Warszawa 1968.
Stankowa M., Księga sądu ziemskiego w Hrubieszowie z lat 1429–1468, „Archeion” 1966, t. 44.
Stankowa M., Księgi ziemskie lubelskie z wieku XV w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Lublinie, „Archeion” 1969, t. 51.
Stankowa M., Pozostałość aktowa sądu lubelskiego z Wąwolnicy z lat 1444–1474, „Archeion” 1971, t. 55.
Swieżawski A., Warsztat naukowy historyka. Wstęp do badań historycznych, Częstochowa 1996.
Szymański J., Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2001.
Ścibor E., Staropolskie księgi sądowe z zasobów Narodowego Archiwum Państwowego w Mińsku w Bibliotece Cyfrowej Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie. Historia, zawartość, charakter zbioru, „Bibliotekarz Lubelski” 2021, t. 64.
Taboł S., Regionalizm jako idea, ruch i działalność społeczno-kulturowa, „Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna” 2015, t. 3, nr 2(6).
Tandecki J., Kopiński K., Edytorstwo źródeł historycznych, Warszawa 2014.
Tarnas W., Kraśniczyn – dzieje gminy i okolicy, Lublin 2006.
Trawińska M., Rękopis najstarszej poznańskiej księgi ziemskiej (1386–1400). Wokół analizy filologicznej, Warszawa–Poznań 2014.
Weyssenhoff-Brożkowa K., Studia nad łaciną średniowieczną w Polsce, Warszawa 1998.
Weyssenhoff-Brożkowa K., Wpływ polszczyzny na łacinę średniowieczną w Polsce, Kraków 1991.
Wilkiewicz-Wawrzyńczyk A., Spory graniczne polsko-litewskie w XVI–XVII w., [w:] Wiadomości Studium Historii Prawa Litewskiego, t. 1, Wilno 1938.
Wojciechowski P., Ochrona i konserwacja zasobu w archiwach państwowych w Polsce, Poznań 2014 (maszynopis pracy doktorskiej powstałej w Instytucie Historii UAM).
Wyczański A., Mikrofilm w archiwach i bibliotekach polskich, „Archeion” 1956, t. 26.
Zachara-Związek U., Łacina późnośredniowiecznych ksiąg ławniczych Starej Warszawy, Warszawa 2020. DOI: 10.31338/uw.9788323541899
Zgliński K., Digitalizacja materiałów archiwalnych, „Miscellanea Historico-Archivistica” 2023, t. 30.
Związek T., Wydawać, ale jak? Propozycja cyfrowej edycji staropolskich ksiąg sądowych XV–XVIII wieku, [w:] Editiones sine fine, red. K. Kopiński, W. Mrozowicz, J. Tandecki, t. 1, Toruń 2017.
Żądłowski D., Praktyka digitalizacji zbiorów archiwalnych, [w:] Historia w przestrzeni publicznej, red. J. Wojdon, Warszawa 2018.
ŹRÓDŁA INTERNETOWE
Archiwum Państwowe w Lublinie, https://lublin.ap.gov.pl/zasob/bazy-wlasne (dostęp: 28.01.2024).
Centrum Badań nad Historią Regionalną i Lokalną UMCS, https://lubelskie-encyklopedia.pl/index.php/baza-danych-dotyczaca-poszczegolnych-miejscowosci (dostęp: 27.11.2024).
Jurek T., Wprowadzenie, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu. Edycja elektroniczna, red. T. Jurek, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/intro.php (dostęp: 27.11.2024).
Lubelskie Archiwum Cyfrowe, http://lac.lublin.pl/polonica/skany/nhabminsk/1759_2_1a (dostęp: 28.01.2024).
Materiały do Kodeksu dyplomatycznego Małopolski. Edycja elektroniczna, t. 5: 1451–1506, red. W. Bukowski, oprac. W. Bukowski, F. Sikora, J. Wroniszewski, współpr. J. Szyszka, Kraków 2014, http://kodeks.pau.krakow.pl/index.html (dostęp: 28.01.2024).
Sakralne Dziedzictwo Małopolski, https://sdm.upjp2.edu.pl/obiekty-archiwalne (dostęp: 28.01.2024).
Szukaj w Archiwach, https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/zespol/-/zespol/1845 (dostęp: 28.01.2024).
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/f.2024.79.59-80
Date of publication: 2024-12-31 00:00:00
Date of submission: 2024-02-19 23:20:28
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2025 Dariusz Wróbel
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.