Obowiązek pożycia w małżeństwie a art. 8 EKPC – glosa częściowo krytyczna do wyroku ETPC z dnia 23 stycznia 2025 r., skarga nr 13805/21, HW przeciwko Francji

Streszczenie w języku polskim

Celem glosy jest ocena wyroku ETPC z dnia 23 stycznia 2025 r. w sprawie HW przeciwko Francji (skarga nr 13805/21) z perspektywy prawa prywatnego i standardów ochrony prywatności. Trybunał uznał, że przypisanie skarżącej wyłącznej winy rozkładu pożycia ze względu na wieloletnią odmowę współżycia stanowiło nieproporcjonalną ingerencję w sferę autonomii seksualnej gwarantowanej przez art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności[1]. Glosa aprobuje rezultat indywidualny (ochrona autonomii i uwzględnienie czynników zdrowotnych), a zarazem krytycznie odnosi się do uogólniającego rozumowania ETPC, które zbliża kryteria prawa karnego nakierowane na konkretny akt seksualny do cywilnoprawnej oceny winy rozkładu pożycia odnoszącej się do szerokiego aspektu czasowego. Autor dowodzi, że pożycie należy ujmować jako fakt, który w realiach konkretnego małżeństwa może być relewantny dla winy, a nie jako egzekwowalny obowiązek; stąd właściwy standard orzekania powinien polegać na okolicznościowej ocenie z wyraźnym filtrem zgody, przemocy i bezpieczeństwa. Wskazane jest zdroworozsądkowe rozumowanie adekwatne również do wieku małżonków, przyczyn długotrwałej odmowy i rozmiaru czasu, w którym nie dochodzi do współżycia. I tak nie sposób zakładać, że kwestia wspólnoty łoża ma takie samo znaczenie dla dwudziestolatków jak i np. osiemdziesięciolatków zawierających związek małżeński podyktowany zazwyczaj innymi potrzebami niż seksualne. Zaproponowano praktyczne wytyczne dla sądów francuskich i polskich (oparcie się na kwestii faktów zamiast obowiązków; brak domniemania winy za samą odmowę; wzmocnienie roli Konwencji Stambulskiej w uzasadnieniach).

[1] Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie 4 listopada 1950 r. (Dz.U. 1993, nr 61, poz. 284), dalej jako EKPC.