Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Krwawy narcyz czy krwawy empata? Osobowościowe i interpersonalne korelaty empatii u honorowych krwiodawców
Streszczenie w języku polskim
Honorowe krwiodawstwo to szczególny rodzaj pomocy osobom cierpiącym w wyniku wypadków lub wymagającym przeprowadzenia zabiegów chirurgicznych, polegające na świadomym oddaniu 450 ml krwi pełnej lub 600 ml osocza lub innych składników krwi, takich jak płytki krwi czy krwinek czerwonych, za pomocą dedykowanych do danego rodzaju donacji metod. Honorowe krwiodawstwo można zatem uznać za przejaw zachowania prospołecznego (na co wskazują liczne badania), wynikającego z pobudek empatycznych – rozumienia cierpienia i stanu innych osób. Celem badania było sprawdzenie związku pomiędzy wsparciem społecznym i cechami ciemnej triady (narcyzm, makiawelizm, psychopatia), rozumianymi jako zasoby wewnętrzne i zewnętrzne w rozumieniu teorii zachowania zasobów Stevana E. Hobfolla, a ilorazem empatii w grupie honorowych krwiodawców. Badaniem objęto grupę 111 osób (72 kobiety, 39 mężczyzn). Zmienne mierzono za pomocą Skali Wsparcia Społecznego (SWS), Kwestionariusza Short Dark Triad (SD3) oraz Skróconej Skali Ilorazu Empatii (SSIE). Wyniki prezentowanych badań wykazały dodatni związek narcyzmu z ilorazem empatii oraz wsparcia społecznego z ilorazem empatii, a także wysoki poziom wyjaśniania empatii przez wsparcie społeczne i cechy ciemnej triady.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
LITERATURA
Aghababaei, N., Błachnio, A. (2015). Well-being and the Dark Triad. Personality and Individual Differences, 86, 365–368. DOI: https://doi.org/10.1016/j.paid.2015.06.043
Amponsah-Afuwape, S.A., Myers, L.B., Newman, S.P. (2002). Cognitive predictors of ethnic minorities’ blood donation intention. Psychology, Health & Medicine, 7(3), 357–361. DOI: https://doi.org/10.1080/13548500220139359
Bazińska, R., Drat-Ruszczak, K. (2000). Struktura narcyzmu w polskiej adaptacji kwestionariusza NPI Raskina i Halla. Czasopismo Psychologiczne, 6, 171–188.
Bedyńska, S., Cypryańska, M. (red.). (2013). Statystyczny Drogowskaz 1. Praktyczne wprowadzenie do wnioskowania statystycznego. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.
Bernat, A., Krzyszkowska, M. (2017). Znaczenie i sposoby wykorzystania psychospołecznych zasobów zaradczych w ujęciu S.E. Hobfolla. Studia Paradyskie, 27, 255–278.
Brzeziński, W. (red.). (2014). Historia medycyny. Łódź: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Christie R., Geis, F. (1970). Studies in Machiavellianism. New York: Academic Press.
Cleckley, H.M. (1941). The Mask of Sanity: An Attempt to Reinterpret the So-Called Psychopathic Personality. Oxford: Mosby.
Czerniawska, M. (2002). Empatia a system wartości. Przegląd Psychologiczny, 45(1), 7–18.
Czibor, A., Szabo, Z.P., Jones, D.N., Zsido, A.N., Paal, T., …, Bereczkei, T. (2017). Male and female face of Machiavellianism: Opportunism or anxiety? Personality and Individual Differences, 117, 221–229. DOI: https://doi.org/10.1016/j.paid.2017.06.002
Davis, M.H. (1999). Empatia. O umiejętności współodczuwania. Gdańsk: GWP.
Davis, M.H., Mitchell, K.V., Hall, J.A. Lothert, J., Snapp, T., Meyer, M. (1999). Empathy, expectations, and situational preferences: Personality influences on the decision to participate in volunteer helping behaviors. Journal of Personality, 67(3), 469–501. DOI: https://doi.org/10.1111/1467-6494.00062
Derbis, R., Filipkowski, J. (2018). Motywacja osiągnięć, ciemna triada i zaangażowanie w pracę jako korelaty zachowań kontrproduktywnych. Czasopismo Psychologiczne, 24(3), 627–639. DOI: https://doi.org/10.14691/CPPJ.24.3.627
Egan, V., Chan, S., Shorter, G.W. (2014). The Dark Triad, happiness and subjective well-being. Personality and Individual Differences, 67, 17–22. DOI: https://doi.org/10.1016/j.paid.2014.01.004
Filipkowski, J., Gerymski, R. (2020). Jacy ludzie mogą liczyć na wsparcie? Ciemna triada i konwersacyjna niebezpośredniość jako predyktory wsparcia społecznego. Annales UMCS. Sectio J, 33(2), 253–269. DOI: https://doi.org/10.17951/j.2020.33.2.253-269
Freud, S. (1914). On narcissism. W: J. Rivkin, M. Ryan (eds.). (2004). Literal Theory: An Anthology (s. 67–102). Maiden–Oxford: Blackwell Publishing Ltd.
Garraud, O., Tissot, J.-D. (2016). Blood donation and/or donated blood acceptance: The different stakeholders’ ethical considerations. Ethics, Medicine and Public Health, 2(2), 213–219. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jemep.2016.04.006
Gebauer, J.E., Sedikides, C., Verplanken, B., Maio, G.R. (2012). Communal narcissism. Journal of Personality and Social Psychology, 103(5), 854–878. DOI: https://doi.org/10.1037/a0029629
Gebauer, J.E., Sedikides, C. (2018). Communal narcissism: Theoretical and empirical support. W: A.D. Hermann, A.B. Brunell, J.D. Foster (eds.), Handbook of Trait Narcissism (s. 69–77). Cham: Springer.
Giles, M., McClenahan, C., Cairns, E., Mallet, J. (2004) An application of the theory of planned behaviour to blood donation: The importance of self-efficacy. Health Education Research, 19(4), 380–391. DOI: https://doi.org/10.1093/her/cyg063
Gluck, M., Heesacker, M., Choi, H.D. (2020). How much of the dark triad is accounted for by sexism? Personality and Individual Differences, 154, 109728. DOI: https://doi.org/10.1016/j.paid.2019.109728
Głębocka, A., Szarzyńska, M. (2005). Wsparcie społeczne a jakość życia ludzi starszych. Gerontologia Polska, 13(4), 255–259.
Godin, G., Sheeran, P., Conner, M., Germain, M., Blondeau, D., …, Naccache, H. (2005). Factors explaining the intention to give blood among the general population. Vox Sanguinis, 89(3), 140–149. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1423-0410.2005.00674.x
Goleman, D. (1999). Inteligencja emocjonalna w praktyce. Poznań: Media Rodzina.
Hare, R.D. (1991). The Hare Psychopathy Checklist-Revised (PCL-R). Toronto: Multi-Health Systems.
Hobfoll, S.E. (1989). Conservation of resource: A new attempt at conceptualizing stress. American Psychologist, 44(3), 513–524. DOI: https://doi.org/10.1037/0003-066X.44.3.513
Hobfoll, S.E. (2006). Stres, kultura i społeczność. Psychologia i filozofia stresu. Gdańsk: GWP.
Hobfoll, S.E. (2012). Teoria zachowania zasobów i jej implikacje dla problematyki stresu, zdrowia i odporności. W: E. Bielawska-Batorowicz, B. Dudek (red.), Teoria zachowania zasobów Stevana E. Hobfolla – polskie doświadczenia (s. 17–50). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Inseng Duh, H., Dabula, N. (2021). Millennials’ socio-psychology and blood donation intention developed from social media communications: A survey of university students. Telematics and Informatics, 58, 101534. DOI: https://doi.org/10.1016/j.tele.2020.101534
Jankowiak-Siuda, K., Kantor-Martynuska, J., Siwy-Hudowska, A., Śmieja, M., Dobrołowicz-Konkol, M., …, Siedler, A. (2017). Analiza właściwości psychometrycznych polskiej wersji językowej Skróconej Skali Ilorazu Empatii (SSIE) – The Empathy Quotient (EQ-Short). Psychiatria Polska, 51(4), 719–734. DOI: https://doi.org/10.12740/PP/64270
Jaskólecki, H. (2011). Krwiodawstwo – ewaluacja edukacji zdrowotnej wśród studentów GWSP w Mysłowicach. Nauczyciel i szkoła, 1(49), 87–96.
Jonason, P.K., Davis, M.D. (2018). A gender role view of the Dark Triad traits. Personality and Individual Differences, 125, 102–105. DOI: https://doi.org/10.1016/j.paid.2018.01.004
Jones, D.N., Paulhus, D.L. (2014). Introducing the short Dark Triad (SD3): A brief measure of dark personality traits. Assesment, 21(1), 28–41. DOI: https://doi.org/10.1177/1073191113514105
Kaleta, K., Mróz, J. (2012). Percepcja relacji interpersonalnych a pozytywne zachowania zdrowotne dorosłych. Problemy Higieny i Epidemiologii, 93(4), 779–784.
Kaźmierczak, M. (2004). Empatia w strukturach organizacyjnych. Roczniki Psychologiczne, 2, 131–144.
Kmiecik-Baran, K. (1995). Skala wsparcia społecznego. Teoria i właściwości psychometryczne. Przegląd Psychologiczny, 1(2), 201–214.
Kozłowska, K., Wójta-Kempa, M. (2011). Wiedza i postawy studentów wrocławskich uczelni na temat krwiodawstwa. Pielęgniarstwo Zdrowie Publiczne, 1(2), 121–128.
Krizan, Z., Johar, O. (2015). Narcissistic rage revisited. Journal of Personality and Social Psychology, 108(5), 784–801. DOI: https://doi.org/10.1037/pspp0000013
Luthans, F. (2002). Positive organizational behavior: Developing and managing psychological strengths. Academy of Management Perspectives, 16(1), 57–72. DOI: https://doi.org/10.5465/ame.2002.6640181
Luthans, F., Avey, J.B., Avolio, B.J., Norman, S.M., Combs, G.M. (2006). Psychological capital development: toward a micro‐intervention. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 27(3), 387–393. DOI: https://doi.org/10.1002/job.373
Maciantowicz, O., Witowska, J., Zajenkowska, A., Bodecka, M., Skrzypek, M. (2017). Relacja narcyzmu wielkościowego i wrażliwego z typem popełnionego przestępstwa pośród osadzonych w polskich zakładach karnych. Psychiatria, 14(4), 249–254.
Markowska, E., Węglińska, S. (2018). Analiza wiedzy studentów na temat honorowego krwiodawstwa i ich postaw wobec tego zjawiska. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 8(1), 39–46. DOI: https://doi.org/10.17219/pzp/75493
Masser, B.M., White, K.M., Hyde, M.K., Terry, D.J. (2008). The Psychology of Blood Donation: Current Research and Future Directions. Transfusion Medicine Reviews, 22(3), 215–233. DOI: https://doi.org/10.1016/j.tmrv.2008.02.005
Miller, J.D., Dir, A., Gentile, B., Wilson, L., Pryor, L.R., Campbell, W.K. (2010). Searching for a Vulnerable Dark Triad: Comparing Factor 2 Psychopathy, Vulnerable Narcissism, and Borderline Personality Disorder. Journal of Personality, 78(5), 1529–1564. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.2010.00660.x
Miller, J.D., Hoffman, B.J., Gaughan, E.T., Gentile, B., Maples J., Campbell, W.K. (2011). Grandiose and vulnerable narcissism: a nomological network analysis. Journal of Personality, 79(5), 1013–1042. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.2010.00711.x
Morf, C.C., Rhodewalt, F. (2001). Unraveling the paradoxes of narcissism: A dynamic self-regulatory processing model. Psychological Inquiry, 12(4), 177–196. DOI: https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1204_1
Mróz, J. (2014). Znaczenie zasobów osobistych dla zachowań i przeżyć związanych z pracą pielęgniarek. Problemy Higieny i Epidemiologii, 93(3), 731–736.
Ng, H.K., Cheung, R.Y.H., Tam, K.P. (2014). Unraveling the link between narcissism and psychological health: New evidence from coping flexibility. Personality and Individual Differences, 70, 7–10. DOI: https://doi.org/10.1016/j.paid.2014.06.006
Ojrzyńska, A., Twaróg, S. (2011). Badanie autokorelacji przestrzennej krwiodawstwa w Polsce. Acta Universitatis Lodziensis Folia Oeconomica, 253, 129–141.
Orzeł-Nowak, A., Wcisło, A. (2011). Krew bezcenny dar – studenci krakowskich uczelni wobec honorowego krwiodawstwa. Pielęgniarstwo XXI wieku, 2(35), 61–67.
Papageorgiou, K.A., Denovan, A., Dagnall, N. (2019). The positive effect of narcissism on depressive symptoms through mental toughness: Narcissism may be a dark trait but it does help with seeing the world less grey. European Psychiatry, 55, 74–79. DOI: https://doi.org/10.1016/j.eurpsy.2018.10.002
Pastwa-Wojciechowska, B. (2013). Psychopaci. Sprawcy przestępstw seksualnych. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
Pastwa-Wojciechowska, B., Kaźmierczak, M. (2018). Między empatią a psychopatią, czyli moralni nieskuteczni czy skuteczni niemoralni. Nauka, 1, 105–127.
Paulhus, D.L., Williams, K.M. (2002). The Dark Triad of Personality: Narcissism, Machiavellianism, and Psychopathy. Journal of Research in Personality, 36(6), 556–563. DOI: https://doi.org/10.1016/S0092-6566(02)00505-6
Pilch, I. (2013). Makiawelizm a psychopatia. Chowanna, 40(1), 219–234.
Pilch, I. (2014). Część monograficzna. Makiawelizm, narcyzm, psychopatia: ciemna triada jako próba opisania osobowości eksploatatora. Chowanna, 43(2), 165–181.
Pincus, A.L., Lukowitsky, M.R. (2010). Pathological narcissism and narcissistic personality disorder. Annual Review of Clinical Psychology, 6, 421–446. DOI: https://doi.org/10.1146/annurev.clinpsy.121208.131215
Raskin, R.N., Hall, C.S. (1979). A narcissistic personality inventory. Psychological Reports, 45(2), 590. DOI: https://doi.org/10.2466/pr0.1979.45.2.590
Rembowski, J. (1989). Empatia. Warszawa: PWN.
Reykowski, J. (1992). Procesy emocjonalne, motywacja, osobowość. Warszawa: PWN.
Rogoza, R., Cieciuch, J. (2017). Structural investigation of the Short Dark Triad questionnaire in Polish population. Current Psychology, 38(3), 756–763. DOI: https://doi.org/10.1007/s12144-017-9653-1
Sęk, H., Cieślak, R. (2005). Wsparcie społeczne – sposoby definiowania, rodzaje i źródła wsparcia, wybrane koncepcje teoretyczne. W: H. Sęk, R. Cieślak (red.), Wsparcie społeczne, stres i zdrowie (s. 11–28). Warszawa: PWN.
Schwarzer, R., Leppin, A. (1991). Social support and health: A theoretical and empirical overview. Journal of Social and Personal Relationships, 8(1), 99–127.
Titmuss, R. (1971). The Gift Relationship: From Human Blood to Social Policy. New York: Vintage.
Turner, I.N., Foster, J.D., Webster, G.D. (2019). The Dark Triad’s inverse relations with cognitive and emotional empathy: High-powered tests with multiple measures. Personality and Individual Differences, 139, 1–6. DOI: https://doi.org/10.1016/j.paid.2018.10.030
Uchnast, Z. (1996). Empatia jako postawa egzystencjalna. Roczniki Filozoficzne, 44(4), 37–52.
Uchnast, Z. (2001). Empatia osobowa: metoda pomiaru. Przegląd Psychologiczny, 44(2), 189–207.
Van Groningen, A.J., Grawitch, M.J., Lavigne, K.N., Palmer, S.N. (2021). Every cloud has a silver lining: Narcissism’s buffering impact on the relationship between the Dark Triad and well-being. Personality and Individual Differences, 171. DOI: https://doi.org/10.1016/j.paid.2020.110549
Wakabayashi, A., Baron-Cohen, S., Wheelwright, S., Goldenfeld, N., Delaney, J., …, Weil, L. (2006). Development of short forms of the Empathy Quotient (EQ) and the Systemizing Quotient (SQ). Personality and Individual Differences, 41(5), 929–940. DOI: https://doi.org/10.1016/j.paid.2006.03.017
Wink, P. (1991). Two faces of narcissism. Journal of Personality and Social Psychology, 61(4), 590–597. DOI: https://doi.org/10.1037/0022-3514.61.4.590
Wu, Z.-Q., Sun, L., Sun, Y.-H., Zhang, X.-J., Tao, F.-B., Cui, G.-H. (2010). Correlation between loneliness and social relationship among empty nest elderly in Anhui rural area. Aging and Mental Health, 14(1), 108–112. DOI: https://doi.org/10.1080/13607860903228796
Żmudka, M. (2018). Zachowania prospołeczne u osób z wysokim poziomem narcyzmu wspólnotowego. Kraków: Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego (praca magisterska).
NETOGRAFIA
Pulit, H., Maciejewski, S. (2018). Geneza i ewolucja ruchu honorowego krwiodawstwa Polskiego Czerwonego Krzyża. Pobrane z: http://pck.malopolska.pl/geneza-ewolucja-ruchu-honorowego-krwiodawstwa-polskiego-czerwonego-krzyza (dostęp: 24.01.2021).
www1: https://krwiodawcy.org/metody-pobierania-krwi (dostęp: 24.01.2021).
www2: www.rckik-kielce.com.pl/dla-dawcow/informacje-dla-krwiodawcow (dostęp: 24.01.2021).
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/j.2021.34.3.163-180
Data publikacji: 2021-12-23 22:21:16
Data złożenia artykułu: 2021-04-15 17:12:09
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2021 Paweł Kosowski
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.