Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Stan techniczny i wykorzystanie niektórych zabudowań poklasztornych w guberniach podolskiej i kijowskiej pod koniec lat pięćdziesiątych i w latach sześćdziesiątych XIX w.
Streszczenie w języku polskim
W artykule przedstawiony został stan techniczny i wykorzystanie na początku drugiej połowy XIX w. w guberniach podolskiej i kijowskiej Imperium Rosyjskiego części zabudowań po skasowanych klasztorach męskich, jak też zamku w Barze. Podstawą przeprowadzonej analizy były zachowane w archiwach rosyjskich i ukraińskich raporty generał-gubernatora kijowskiego, jak też gubernatorów podolskiego i kijowskiego z lat 1859 i 1866. Na ich podstawie możliwe stało się omówienie losów obiektów poklasztornych w Chodorkowie, Dunajowcach, Gródku Podolskim, Janowie Podolskim, Jarmolińcach, Kupiniu, Latyczowie, Malejowcach, Murafie (Murachwie), Szarawce, Tepliku, Tywrowie, Winnicy i Zbrzyżu po kolejnych falach akcji kasacyjnej. Stan większości z nich był już w tym czasie zły, a mimo postulatów zgłaszanych przez urzędników powiatowych i gubernialnych nie podjęto w nich prac remontowych, co sprawiło, że popadły w ostateczną ruinę. W raportach sporządzonych w 1859 r. przedstawiono też tragiczny los jednego z nielicznych zamków kresowych – w Barze – który uległ całkowitemu zniszczeniu w wyniku pożaru.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Polnoye sobranіe zakonov Rossіyskoy Imperіi, Sobranіe vtoroye, t. 7, 1832, Sankt Peterburg 1833 [Полное собраніе законов Россійской Имперіи, Собраніе второе, t. 7, 1832, Санкт Петербург 1833].
Polnoye sobraniye zakonovi Rossiyskoy Imperii s 1649 goda, t. 25, 1798–1799, [Sankt Peterburg] 1830 [Полное собрание законови Российской Империи с 1649 гоdа, t. 25, 1798–1799, [Санкт Петербург] 1830].
Polnoye sobraniye zakonovi Rossiyskoy Imperii s 1649 goda, t. 26, 1800–1801, [Sankt Peterburg] 1830 [Полное собрание законови Российской Империи с 1649 гоdа, t. 26, 1800–1801, [Санкт Петербург] 1830].
Polnoye sobraniye zakonovi Rossiyskoy Imperii s 1649 goda, t. 34, 1817, [Sankt Peterburg] 1830 [Полное собрание законови Российской Империи с 1649 гоdа, t. 34, 1817, [Санкт Петербург] 1830].
Ciesielski T., Książki poddane w 1841 r. cenzurze prewencyjnej. Przyczynek źródłowy do dziejów bibliotek klasztorów skasowanych na mocy ukazu z 1832 r. w guberniach zachodnich Imperium Rosyjskiego, „Hereditas Monasteriorum” 2014, 4.
Ciesielski T., Stan techniczny i wykorzystanie zabudowań po klasztorach skasowanych w guberni wołyńskiej w latach 1832–1853 w świetle raportu wołyńskiego gubernatora cywilnego z 1861 r., „Echa Przeszłości” 2019, 20, 2.
Gach P.P., Kasaty zakonów na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i Śląska 1773–1914, Lublin 1984.
Gach P.P., Struktury i działalność duszpasterska zakonów męskich na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i Śląska w latach 1773–1914, Lublin 1999.
Giżycki J.M., Spis klasztorów unickich Bazylianów w województwie wołyńskim, Kraków 1905.
Giżycki J.M., Z przeszłości zakonu bazyliańskiego na Litwie i Rusi, Lwów 1904.
Gwoździk Jolanta, Pokasacyjne losy księgozbiorów klasztornych na obszarze Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w: Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i na Śląsku na tle procesów sekularyzacyjnych w Europie, red. M. Derwich, t. III, Źródła. Skutki kasat XVIII i XIX w. Kasata w latach 1954–1956, Wrocław 2014.
Kałamajska-Saed M., Rosyjskie plany klasztorów skasowanych w roku 1832, t. 1–2, Warszawa 2021.
Klimecki M., Wojna krymska 1853–1856. Jak wywołano pierwszą wojnę globalną w Europie? Konflikt o cieśniny i dominację, Warszawa 2006.
Legieć J., Latawiec K., Prawobrzeżna Ukraina. Czasy Annienkowa i Bezaka (1864–1868), Kielce 2018.
Miławicki M., Inwentarze i spisy bibliotek klasztorów dominikańskich skasowanych w guberniach zachodnich Cesarstwa Rosyjskiego w XIX w. Stan źródeł i miejsca ich przechowywania, „Hereditas Monasteriorum” 2012, 1.
Radwan M., Bazylianie w zaborze rosyjskim w latach 1795–1839, „Nasza Przeszłość” 2000, 93.
Radwan M., Zakony męskie na ziemiach zabranych w XIX wieku, Lublin 2004.
Rosowski W., Losy zakonników z klasztorów rzymskokatolickich na Ukrainie Prawobrzeżnej, w: Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i na Śląsku na tle procesów sekularyzacyjnych w Europie, t. I, Geneza. Kasaty na ziemiach zaborów austriackiego i rosyjskiego, red. M. Derwich, Wrocław 2014.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. I–XV, Warszawa 1880–1895.
Tarle E., Wojna krymska, t. 1–2, Warszawa 1953.
Tomczak A., Pretwicz (Pretwic) Jakub, w: Polski słownik biograficzny, t. 28, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1984–1985.
Ukaz względem zniesienia klasztorów uznanych za nieużyteczne lub niekompletne w stronach zachodnich Cesarstwa, Luty 1832, w: Zbiór wiadomości o kościele i religii katolickiej w Cesarstwie Rossyjskiem a szczególniej w prowincyach od Polski przyłączonych od czasu pierwszego rozbioru Polski aż do końca panowania cesarza Alexandra I i początków panowania Mikołaja I / Wiadomości do dziejów Kościoła i religii katolickiej w krajach panowaniu rossyjskiemu podległych, cz. 2, wyd. S. Szantyr Poznań 1843.
Urzędnicy podolscy XIV–XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, oprac. E. Janas et al., Kórnik 1998 (Urzędnicy Dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku, red. A. Gąsiorowski, t, III, z. 3).
Wolski M., Potoccy herbu Pilawa do początku XVII wieku. Studium genealogiczno-własnościowe, Kraków 2013.
Wołyniak [Jan Marek Giżycki], Zniesione kościoły i klasztory rzymskokatolickie przez rząd rosyjski w wieku XIX w diecezji łuckiej, żytomierskiej i kamienieckiej (gub. wołyńskiej, kijowskiej i podolskiej), „Nova Polonia Sacra” 1928, 1.
Monastyr’ frantsiskantsev i kostël Uspeniya Devy Marii. Chast’ 2. 17–18 stoletiya [Монастырь францисканцев и костёл Успения Девы Марии. Часть 2. 17–18 столетия], https://kamienec.livejournal.com/64303.html [dostęp: 2.02.2023].
Monastyr’ frantsiskantsev i kostël Uspeniya Devy Marii. Chast’ 3. 18–21 stoletiya [Монастырь францисканцев и костёл Успения Девы Марии. Часть 3. 18–21 столетия], https://kamienec.livejournal.com/64813.html [dostęp: 2.02.2023].
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2024.57.1249-1292
Data publikacji: 2024-10-22 08:46:25
Data złożenia artykułu: 2023-05-31 21:42:28
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2024 Tomasz Dariusz Ciesielski
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.