Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Uwagi o świadomości stanowej i politycznej w dobie bezkrólewia po Ludwiku Andegaweńskim
Streszczenie w języku polskim
Bezkrólewie po śmierci Ludwika Andegaweńskiego (1382-1384) było okresem istotnym dla rozwoju świadomości stanowej i politycznej aktywnych grup społecznych w Polsce średniowiecznej. Głównym źródłem informacji o tych zagadnieniach są dokumenty wytworzone podczas publicznych zjazdów i dysput. Sporo ciekawych informacji przynosi też Kronika Jana z Czarnkowa. Ważnym składnikiem ówczesnej świadomości społecznej było pojęcie politycznej wspólnoty (łac. communitas) na poziomie lokalnym i ogólnokrajowym. Stosowano je w celu podkreślenia politycznej jedności i przywiązania do idei dobra wspólnego. Ukształtowane w drugiej połowie XIV w. szlacheckie wspólnoty ziemskie skonfederowały się w 1382 r., a dwa lata później otworzyły się także na miasta. Wspólnota polityczna Królestwa złożona z przedstawicieli szlachty i mieszczaństwa okazała się bytem krótkotrwałym, istniejącym do momentu zakończenia bezkrólewia. W późniejszym okresie została zredukowana do stanu szlacheckiego.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Akta Unji Polski z Litwą 1385-1791, wyd. S. Kutrzeba, W. Semkowicz, Kraków 1932.
Codex epistolaris saeculi decimi quinti (1384-1492), t. I, cz. 1, wyd. A. Sokołowski, J. Szujski, Kraków 1876; t. II, wyd. A. Lewicki, Kraków 1891.
Joannis de Czarnkow Chronicon Polonorum. Jana z Czarnkowa Kronika Polska 1333-1384, oprac. J. Szlachtowski, w: Monumenta Poloniae historica, t. II, wyd. A. Bielowski, Lwów 1872.
Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. III, wyd. I. Zakrzewski, Poznań 1892.
Antoniewicz M., De colloquio in Radomsko per regnicolas habito – czyli o wiecu rycerstwa polskiego w Radomsku u zarania wielkiego bezkrólewia, w: Kultura parlamentarna epoki staropolskiej, red. A. Stroynowski, Warszawa 2013.
Biskup M., Rola miast w reprezentacji stanowej Królestwa Polskiego i Prus Krzyżackich w XIV i XV wieku, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1978, 30, 1.
Borek A., Tożsamość średniowiecznego prałata na przykładzie Janka z Czarnkowa, w: Symboliczne i realne podstawy tożsamości społecznej w średniowieczu, red. S. Gawlas, P. Żmudzki, Warszawa 2017.
Choińska-Mika J., Parlamentaryzm koronny za Jagiellonów, w: Europa Jagiellonica 1386-1572. Sztuka, kultura i polityka w Europie Środkowej za panowania Jagiellonów, red. P. Mrozowski, P. Tyszka, P. Węcowski, Warszawa 2015.
Dąbrowski J., Korona Królestwa Polskiego w XIV wieku. Studium z dziejów rozwoju monarchii stanowej, wyd. 2, Kraków 2010.
Dąbrowski J., Ostatnie lata Ludwika Węgierskiego (1370-1382), Kraków 1918.
Frost R., Oksfordzka historia unii polsko-litewskiej, t. 1: Powstanie i rozwój 1385-1569, przeł. T. Fiedorek, Poznań 2018.
Gawlas S., Badania nad społeczeństwem polskim późnego średniowiecza. Aktualne problemy, w: Historia społeczna późnego średniowiecza. Nowe badania, red. idem, Warszawa 2011.
Gawlas S., Król i stany w późnośredniowiecznej Europie Środkowo-Wschodniej wobec modernizacji państwa, w: Król w Polsce XIV i XV wieku, red. A. Marzec, M. Wilamowski, Kraków 2006.
Gawlas S., Świadomość społeczna w polskich badaniach historycznych, „Roczniki Historyczne” 1984, 50.
Geremek B., Życie publiczne i kultura polityczna, w: Kultura Polski średniowiecznej XIV-XV w., red. idem, Warszawa 1997.
Iwańczak W., Kultura polityczna szlachty w późnośredniowiecznej Polsce, w: Historia vero testis temporum. Księga jubileuszowa poświęcona Profesorowi Krzysztofowi Baczkowskiemu w 70. rocznicę urodzin, red. J. Smołucha i in., Kraków 2008.
Janicki M. A., „I uszkodziłeś króla i wszytką koronę pospólstwa”. Compromissum w Koszycach w 1419 roku oraz proces Wojciecha Jastrzębca na zjeździe w Łęczycy w 1420 roku w świetle współczesnego łacińsko-polskiego dokumentu Mikołaja Trąby i relacji Jana Długosza, w: Wojciech Jastrzębiec – w służbie monarchii i Kościoła, red. B. Czwojdrak, F. Kiryk, J. Sperka, Katowice 2018.
Jawor G., „Pracowici i szlachetni”. Ślady przenikania kmieci do szlachty w piętnastowiecznych źródłach lubelskich, w: Na pograniczu kultur, języków i tradycji. Prace ofiarowane Profesorowi Ryszardowi Szczygłowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, red. M. Mądzik, A. A. Witusik, Lublin 2004.
Jawor G., Dzieje jednej kariery chłopskiej w późnośredniowiecznej Polsce. Jakub Łowiesza z Krępca, „Res Historica” 2006, 23.
Kurtyka J., Odrodzone Królestwo. Monarchia Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego w świetle nowszych badań, Kraków 2001.
Marzec A., Pod rządami nieobecnego monarchy. Królestwo Polskie 1370-1382, wyd. 2, Kraków 2021.
Moszczeńska W., O interpretację Janka z Czarnkowa, „Kwartalnik Historyczny” 1926, 40.
Orzechowski K., „Communitas terrae” w polskich źródłach do końca XIV wieku, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1983, 38, 2.
Piekosiński F., Wiece, sejmiki, sejmu i przywileje ziemskie w Polsce wieków średnich, Kraków 1900.
Samsonowicz H., Problem stanów w Polsce średniowiecznej, „Przegląd Historyczny” 1989, 80, 4.
Samsonowicz H., Wieki XIV-XV: społeczeństwo postulowane, społeczeństwo rzeczywiste, w: Człowiek w społeczeństwie średniowiecznym, red. R. Michałowski, Warszawa 1997.
Słownik staropolski, t. 6, red. S. Urbańczyk, Wrocław etc. 1970-1973.
Sperka J., Władysław książę opolski, wieluński, kujawski, dobrzyński, pan Rusi, palatyn Węgier i namiestnik Polski (1326/1330 – 8 lub 18 maja 1401), wyd. 2, Kraków 2016.
Starzyński M., Krakowska rada miejska w średniowieczu, Kraków 2010.
Szujski J., Uchwały zjazdu w Radomsku dnia 2 marca 1384. Przyczynek do dziejów ustawo-dawstwa polskiego XIV. wieku, w: Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności, Kraków 1874, 1.
Szweda A., Stronnictwo starosty Domarata z Pierzchna w czasie wojny domowej w Wielkopolsce, w: Książęta, urzędnicy, złoczyńcy, red. B. Śliwiński, Gdańsk 1999.
Tęgowski J., Postawa polityczna arcybiskupa gnieźnieńskiego Bodzanty w czasie bezkrólewia po śmierci Ludwika Węgierskiego, w: Genealogia – rola związków rodzinnych i rodowych w życiu publicznym w Polsce średniowiecznej na tle porównawczym, red. A. Radzimiński, J. Wroniszewski, Toruń 1996.
Wróbel D., Na pierwszym planie. Możni i szlachta polska wobec bezkrólewia po śmierci Ludwika Andegaweńskiego, Lublin 2020.
Wróbel D., U zarania polskiego parlamentaryzmu – aktywność protoparlamentarna w okresie bezkrólewia 1382-1384, „Przegląd Sejmowy” 2021, 5(266).
Wyrozumski J., Badania nad społeczeństwem średniowiecznej Polski, w: Pytania o średniowiecze. Potrzeby i perspektywy badawcze polskiej mediewistyki, red. W. Fałkowski, Warszawa 2001.
Wyrozumski J., Horyzont polityczny Janka z Czarnkowa, „Studia Źródłoznawcze” 1990, 32/33.
Wyrozumski J., Miasta w życiu politycznym Polski średniowiecznej, w: Studia nad dziejami miast i mieszczaństwa w średniowieczu, t. 2, red. R. Czaja, J. Tandecki, Toruń 1996.
Elektroniczny Słownik Łaciny Średniowiecznej w Polsce (A-Q) – https://elexicon.scriptores.pl [dostęp: 05.11.2023].
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2024.57.301-316
Data publikacji: 2024-10-22 08:45:05
Data złożenia artykułu: 2023-12-05 18:55:41
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2024 Dariusz Adam Wróbel
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.