Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Obraz dróg lądowych w Rzeczpospolitej w świetle wybranych źródeł narracyjnych i kartograficznych z XVI-XVIII wieku. Zarys problemu
Streszczenie w języku polskim
Artykuł koncentruje się na badaniu przedstawień dróg lądowych w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVI–XVIII w., wykorzystując zarówno źródła narracyjne, jak i kartograficzne. Głównym celem jest próba ich charakterystyki, zmierzająca do zbadania zagadnień związanych z rozumieniem sieci komunikacyjnej w dobie staropolskiej. Autorzy tekstu zwracają uwagę na różnorodność dostępnych źródeł, w tym staropolskie prawodawstwo, relacje z podróży, periodyki oraz XVIII-wieczne mapy.
Autorzy podkreślają rolę źródeł narracyjnych w dostarczaniu informacji o stanie dróg, ich infrastrukturze oraz życiu codziennym podróżnych. Jednocześnie analizują, w jaki sposób mapy z tego okresu odzwierciedlają rzeczywistą strukturę dróg, zwracając uwagę na możliwe zniekształcenia wynikające z ograniczeń technicznych kartografii tej epoki. Ważnym aspektem przedstawionym w artykule jest również porównanie danych pochodzących z różnych źródeł, pozwalające na identyfikację obszarów, w których istnieje pewność informacji, a także obszarów, w których konieczna jest ostrożność w interpretacji.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Akta sejmiku kowieńskiego z lat 1733–1795, oprac. M. Jusupovic, Warszawa 2019.
Biester J. E., Kilka listów o Polsce pisanych latem 1791 roku, w: Polska stanisławowska, t. 2, oprac. W. Zawadzki, Warszawa 1963.
Coxe W., Podróż po Polsce, w: Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, t. 1, oprac. W. Zawadzki, Warszawa 1963.
Engestrom L., Pamiętniki, w: Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, t. 2, oprac. W. Zawadzki, Warszawa 1963.
Góralski Z., Taryfa mostowego i grobelnego województwa lubelskiego z 1767 r., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1956, 3–4.
Jabłonowska A., Ustawy powszechne dla dobr moich rządcow: Podług Exemplarza drukowanego tego roku w Siemiatyczach za rozkazem J.O. Xsiężny Jabłonowskiey, Wojewodziny Bracławskiey, t. 1, Warszawa 1786.
Kupczewska M., Itinerarium wojewody kijowskiego Tomasza Zamoyskiego z Kijowa do Zamościa (4–21 listopada 1619 r.) – przyczynek do analizy mobilności magnackiej w epoce nowożytnej, „Res Historica” 2023, 56.
Schulz F., Podróże Inflantczyka z Rygi do Warszawy i po Polsce w latach 1791–1793, w: Polska stanisławowska, t. 2, oprac. W. Zawadzki, Warszawa 1963.
Świtkowski P., Budowanie wiejskie. Dziedzicom Dobr Y Possessorom toż wszystkim iakążkolwiek zwierzchność po wsiach i miasteczkach maiącym Do Uwagi Y Praktyki Podane; Z Figurami, Lwów 1782.
Volumina Constitutionum, t. 1, vol. 1, oprac. S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak, Warszawa 1996.
Volumina Constitutionum, t. 1, vol. 2, oprac. S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak, Warszawa 2000.
Volumina Constitutionum, t. 2, vol. 1, oprac. S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak, Warszawa 2005.
Volumina Constitutionum, t. 2, vol. 2, oprac. S. Grodziski, W. Uruszczak, Warszawa 2008.
Volumina Constitutionum, t. 3, vol. 1, oprac. S. Grodziski, M. Kwiecień, A. Karbowicz, Warszawa 2010.
Volumina Constitutionum, t. 4, vol. 1, oprac. S. Grodziski, M. Kwiecień, K. Fokt, Warszawa 2015.
Volumina Constitutionum, t. 5, vol. 1, oprac. S. Grodziski, M. Kwiecień, K. Fokt, Warszawa 2022.
Volumina Legum, t. 6–7, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1860.
Wernerowa W., Opisy parafii dekanatu augustowskiego z 1784 roku, „Studia Podlaskie” 1993, 1.
Wernerowa W., Opisy parafii dekanatu knyszyńskiego z roku 1784, „Studia Podlaskie” 1990, 4.
Wernerowa W., Rękopiśmienne opisy parafii litewskich z 1784 roku. Dekanat grodzieński, Warszawa 1994.
Wraxall N.W., Wspomnienia z Polski 1778, w: Polska stanisławowska, t. 1, oprac. W. Zawadzki, Warszawa 1963.
Wyrozumska B., Buczek K., Lustracja dróg województwa krakowskiego z roku 1570, Wrocław 1971.
„Dziennik Handlowy” 1786.
Atlas historyczny Polski. Ludzie, koncepcje, realizacje, red. M. Słoń, B. Szady, Warszawa 2023.
Bogart D., Institutional Innovation and Infrastructure Investment: An Evaluation of the Turnpike System in Eighteenth Century England, UC Irvine 2003.
Čelkis T., Stan dróg lądowych i struktura systemu połączeń w Wielkim Księstwie Litewskim w końcu XV–XVII w., „Zapiski Historyczne” 2014, 76, 3.
Čelkis T., The Structure of Postal Routes of the Grand Duchy of Lithuania in the 16th–18th Centuries, „Lietuvos istorijos studijos” 2022, 50.
Charewiczowa Ł., Handel średniowiecznego Lwowa, Lwów 1925.
Csendes P., Die Strassen Niederösterreichs im Früh- und Hochmittelalter, Wien 1969.
Ertmann A., Rękopiśmienna mapa województwa podlaskiego Karola Perthéesa z r. 1795. Jej źródła, metoda opracowania i znaczenie dla badań historycznych, „Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki” 2007, 16, 1–2.
Denecke D., Methodische Untersuchungen zur historisch-geographischen Wege-Forschung im Raum zwischen Solling und Harz. Ein Beitrag zur Rekonstruktion der mittelaalterlichen Kulturlandschaft, Göttingen 1979.
Drozdek A., Pojęcie i istota piastowskiego cła, „Studia Ełckie” 2015, 17, 3.
Gordziejew J., Komisje Porządkowe Cywilno-Wojskowe w Wielkim Księstwie Litewskim w okresie Sejmu Czteroletniego (1789–1792), Kraków 2010.
Góralski Z., Materiały dotyczące traktów i przepraw od 1767 roku z zaginionych akt Komisji Skarbu Koronnego, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1965, 13.
Haubrichs W., Die volkssprachlichen Bezeichnungen für alte Fernwege im Deutschen vorwiegend nach westmitteldeutschen Quellen dargestellt, w: Auf den Römerstraßen ins Mittelalter, Beiträge zur Verkehrsgeschichte zwischen Maas und Rhein von der Spätantike bis ins 19, red. F. Burgard, A. Haverkamp, Mainz, 1997.
Jakimowicz K., Instytucje państwowe i samorządowe w życiu mieszkańców Lublina w latach 1764–1794, Lublin 2020.
Jakimowicz K., Zawadzki M., Możliwości badawcze odtworzenia sieci karczem zajezdnych w okresie staropolskim. Studium przypadku na przykładzie powiatu lubelskiego w drugiej połowie XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2023, 71, 4.
Janeczek A., Staropolski układ komunikacyjny na mapie józefińskiej Galicji z lat 1779–1783. Szansa czy iluzja rekonstrukcji, w: Galicyjskie drogi i bezdroża. Studium infrastruktury, organizacji i kultury podróżowania, red. J. Kamińska-Kwak, Rzeszów 2013.
Konopska B., Koncepcje map gospodarczych do zarządzania krajem (XVIII–XX w.), w: Z dziejów kartografii, t. 23, red. B. Konopska, J. Ostrowski, Warszawa 2020.
Konopska B., Polskie atlasy historyczne – koncepcje i realizacje, Warszawa 1994.
Łopatecki K., Jednostki odległości i szybkość podróżowania w drugiej połowie XVI stulecia w świetle traktatu Blaisea de Vigenère, „Przegląd Historyczny” 2021, 112, 3.
Madej J., „Polonia… 1770” Karola de Perthéesa na tle osiemnastowiecznej kartografii polskiej i krajów ościennych, Warszawa 1987.
Olszewicz B., Kartografia polska XVIII wieku, Warszawa 2003.
Perret J., Gribaudi M., Barthelemy M., Roads and cities of 18th century France, „Scientific Data” 2015, 2.
Piotrowski K.J., O drogach pocztowych i transporcie poczt w Polsce w wiekach XVI–XVIII, „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej. Seria D” 1969, 5.
Rutkowski H., Drogi, w: Atlas historyczny Polski. Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku, red. W. Pałucki, Warszawa 1973.
Rutkowski H., Fundamenta historiæ. Pisma wybrane, oprac. M. Zbieranowski, M. Słoń. Warszawa 2014.
Siemianowska E., O drogach, szlakach, babach, Prusach i metodzie czyli na marginesie polemiki między Mateuszem Boguckim a Robertem Klimkiem, „Pruthenia. Pismo poświęcone Prusom i ludom bałtyjskim” 2012, 7.
Szady B., Działalność Michała Jerzego Poniatowskiego na rzecz rozwoju kartografii polskiej, w: Z Dziejów Kartografii, t. 17, red. P. Weszpiński, J. Ostrowski, Warszawa 2013.
Szady B., Mapa województwa lubelskiego Karola Perthéesa z 1786 roku jako źródło kartograficzne i historyczne, „Polski Przegląd Kartograficzny” 2012, 44, 3.
Szaniawska L., Czy międzynarodowy projekt publikacji historii kartografii w epoce Oświecenia jest encyklopedią i dobrym początkiem?, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2022, 67, 4.
Szilágyi M., On the Road: The History and Archaeology of Medieval Communication Networks in East-Central Europe, Budapest 2014.
Tyszkiewicz J., Geografia historyczna. Zarys problematyki, Warszawa 2014.
Weyman S., Cła i drogi handlowe w Polsce piastowskiej, Poznań 1938.
Wolski J., Komunikacja i transport w późnym średniowieczu i czasach nowożytnych. w: Bojkowszczyzna Zachodnia: wczoraj, dziś i jutro, t. 1, red. J. Wolski, Warszawa 2016.
Zahorski A., Centralne instytucje policyjne w Polsce w dobie rozbiorów, Warszawa 1959
Zawadzki M., Methodology of reconstruction of the Old-Polish road network as exemplified by the historic Lublin Voivodship, „Polish Cartographical Review” 2019, 51, 3.
Zawadzki M., Source and methods of reconstruction of postal roads in the second half of the 18th century on the example of the former Lublin province, „Polish Cartographical Review” 2018, 50, 4.
Zawadzki M., Sieć komunikacyjna województwa lubelskiego w drugiej połowie XVIII w., Lublin 2019, maszynopis pracy doktorskiej.
Zimowski L., Geneza i rozwój komunikacji pocztowej na ziemiach polskich, Warszawa 1972.
Związek T., Drogi, w: Atlas Historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku. Wielkopolska w II połowie XVI wieku, red. K. Chłapowski, M. Słoń, Warszawa 2017.
Carte générale et nouvelle de toutte la Pologne du Grand Duché de Lithuanie et des pais limitrofes, Bartolomeo Folin, Varsovie 1770, skala 1: 1 235 000.
Carte générale et itineraire de Pologne, Karol de Perthées, Varsovie 1773.
Carte de la Pologne divisée par provinces et palatinats et subdivisée par districts construite par J. A. B. Rizzi Zannoni 1772, Paryż 1772.
Mappy szczegulne woiewodztw…, Karol de Perthées, 1784–1795, skala 1: 225 000.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2024.57.681-720
Data publikacji: 2024-10-22 08:45:38
Data złożenia artykułu: 2024-01-05 14:53:16
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2024 Mateusz Zawadzki, Kamil Jakimowicz
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.