Wizerunek chłopów w spisach poddanych: południowe Czechy w XVIII i XIX w.

Josef Grulich, Václav Černý

Streszczenie w języku polskim


Listy poddanych stanowią unikalne źródło archiwalne Czech, które pierwotnie zostało stworzone przez administrację majątku ziemskiego w celu skutecznej rejestracji sierot, a od początku XVIII w. wszystkich poddanych. Listy te były aktualizowane co roku i rejestrowano w nich nawet małe dzieci poniżej pierwszego roku życia. W majątkach, w których prowadzono te listy, były one zazwyczaj sporządzane przez urzędników dworskich aż do zniesienia pańszczyzny w Czechach w 1848 r. Listy poddanych miały na celu rejestrowanie wszystkich osób posiadających stałe miejsce zamieszkania w każdej wsi. Lista dla każdej wsi była uporządkowana zgodnie ze strukturą społeczną, od najwyższej do najniższej warstwy społecznej. Pierwsza sekcja była zarezerwowana dla pełnoprawnych chłopów, a następnie dla drobnych właścicieli ziemskich, chłopów i więźniów. W ostatniej sekcji odnotowywano wdowy i sieroty. Głównym celem niniejszego artykułu jest przedstawienie list poddanych jako istotnego i bogatego w informacje źródła archiwalnego, które dostarcza niezbędnych informacji do badań historycznych i genealogicznych. Autorzy starają się pokazać, w jaki sposób listy poddanych mogą być wykorzystane do badania takich zjawisk, jak mobilność i migracja chłopów, służba wojskowa, służba domowa, struktura społeczna wsi oraz praktyki rzemieślnicze.


Słowa kluczowe


listy poddanych; pańszczyzna; społeczeństwo wiejskie; południowe Czechy; XVIII w.; XIX w.; służba domowa; służba; służba wojskowa; rzemiosło

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Čáňová E., Soupis poddaných podle víry a studium historické rodiny, “Archivní časopis” 1992, 42.

Čáňová E., Soupis poddaných podle víry, “Paginae historiae: sborník Státního ústředního archivu v Praze” 1992, 0.

Dudáček K. et al., On Using the 1661–1839 Lists of Subjects of the Třeboň Dominion to Study the Age Structure of the Population, “Historická demografie“ 1989, 13.

Grulich J., Černý V., Venkované a služba v armádě na přelomu 18. a 19.

století. Panství Protivín a Třeboň, 1775–1830, “Historická demografie” 2022, 46.

Grulich J., Zeitlhofer H., Migration of the South Bohemia Population Before and After the Thirty Years War, in: Between Lipany and White Mountain. Essays in Late Medieval and Early Modern Bohemian History in Modern Czech Scholarship, ed. J.R. Palmitessa, Leiden–Boston 2014.

Grulich J., Migrační strategie. Město, předměstí a vesnice na panství České Budějovice ve druhé polovině 18. století, České Budějovice 2018.

Grulich J., Obyvatelstvo chýnovského panství po třicetileté válce, in: Příspěvky ke každodenní kultuře novověku, ed. V. Bůžek, České Budějovice 1995 (Opera Historica, 4).

Grulich J., Populační vývoj a životní cyklus venkovského obyvatelstva na jihu Čech v 16. až 18. století, České Budějovice 2008.

Holubová M., Venkovské poddanské obyvatelstvo podle věku a rodinného stavu v 2. polovině 17. století a v polovině 19. století. (Analýza poddanských soupisů pro panství Dobrovice), in: Sborník prací Filozofické fakulty Ostravské univerzity 12. Profesoru Lumíru Dokoupilovi k sedmdesátinám, ed. M. Myška, Ostrava 2005.

Horská P., Rodinná strategie ve vesnici Záblatí na třeboňském panství (1661–1820), “Historická demografie” 1993, 17.

Janák J., Hledíková Z., Dobeš J., Dějiny správy v českých zemích od počátků státu po současnost, Praha 2005.

Klepsová E., Soupis poddaných podle víry z roku 1651, “Pod Zelenou Horou: vlastivědný sborník jižního Plzeňska” 2016, 19 (31).

Křivka J., Význam poddanských seznamů pro demografická bádání, “Historická demografie“ 1970, 4.

Lednická B., Sestavte si rodokmen. Pátráme po svých předcích, Praha 2012.

Maur E., Základy historické demografie, Praha 1978.

Nekvapil L., Čelední služba v Čechách v raném novověku. Právní, sociální a ekonomické aspekty, Pardubice 2020.

Nekvapil L., Poddanské seznamy a studium životních cyklů venkovského obyvatelstva v raném novověku. Příklad čelední služby na východočeském panství Choltice, “Východočeský sborník historický” 2019, 36.

Slováková V., Dětství a dospívání poddaných na Moravě ve druhé polovině 18. století na příkladu slavkovského panství, Brno 2022 (Knižnice Matice moravské, 49).

Slováková V., Služba v městském a venkovském prostředí na Moravě ve druhé polovině 18. století, “Časopis Matice moravské” 2018, 137.

Slováková V., Životní poměry dívek a mladých žen ve vsi Křenovice v 18. století, “Historická demografie” 2018, 42.

Soziale Strukturen in Böhmen. Ein regionaler Vergleich von Wirtschaft und Gesellschaft in Gutsherrschaften, 16.–19. Jahrhundert, eds. M. Cerman, H. Zeitlhofer, Wien–Oldenbourg 2002.

Untertanen, Herrschaft und Staat in Böhmen und im „Alten Reich“. Sozialgeschichtliche Studien zur Frühen Neuzeit, eds. M. Cerman, R. Luft, München 2005.

http://data.matricula-online.eu/en/oesterreich/wien/04-st-karl-borromaeus/?page=1#register-header [access: 24.09.2024].

https://fhs.cuni.cz/FHSENG-834.html [access: 24.09.2024].




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.60.367-394
Data publikacji: 2025-11-28 08:32:05
Data złożenia artykułu: 2024-11-03 17:28:06


Statystyki


Widoczność abstraktów - 0
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2025 Václav Černý, Josef Grulich

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.