Miejsca obrad sejmików województw Wielkopolski właściwej od XVI do XVIII wieku

Michał Zwierzykowski, Ewa Tacka

Streszczenie w języku polskim


Artykuł stanowi pierwszą w historiografii próbę syntetycznego ujęcia zagadnienia lokalizacji obrad zgromadzeń sejmikowych tzw. Wielkopolski właściwej w epoce wczesnonowożytnej, z uwzględnieniem jej genezy i przemian. Powstał w oparciu o dotychczasowe, nieliczne i rozproszone ustalenia zawarte w literaturze, a przede wszystkim na podstawie analizy obszernego, wydanego już drukiem, materiału źródłowego dotyczącego sejmików województw poznańskiego i kaliskiego. Autorzy starali się ukazać nie tylko podstawy zwyczajowe i prawne lokalizacji obrad, miejsca, w których na przestrzeni trzech stuleci obradowała szlachta wielkopolska, ale również przedstawić nieco szczegółów związanych ze zwyczajowym miejscem odbywania sejmików w Środzie. Podstawowy wniosek płynący z ustaleń zawartych w niniejszym tekście potwierdza fakt, że już od drugiej połowy XV w. właśnie Środa była niemal nieprzerwanie centrum politycznych obrad szlachty z rozległego terytorium obejmującego dwa, a od 1768 r. trzy województwa. Poza tym udowodniono, że sejmik wielkopolski w epoce nowożytnej nie miał stałej siedziby, a jedynie potwierdzone zwyczajem i prawem pisanym miejsce gromadzenia się.


Słowa kluczowe


sejmiki, parlamentaryzm, samorząd terytorialny, Rzeczpospolita szlachecka, historia Wielkopolski

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Źródła rękopiśmienne

Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu:

Akta wizytacji – AV 18, 20.

Archiwum Państwowe w Poznaniu:

Księgi grodzkie gnieźnieńskie – 209, 211, 212, 245, 260.

Księgi grodzkie kcyńskie – 164.

Księgi grodzkie poznańskie – 1221.

Źródła drukowane

Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego, t. 1: 1572–1632, wyd. W. Dworzaczek, cz. 1: 1572–1616, Poznań 1957, cz. 2: 1616–1632, Poznań 1961.

Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego. Lata 1696–1732, wy. M. Zwierzykowski, Poznań 2008.

Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego. Lata 1733–1763, wyd. M. Zwierzykowski, Warszawa 2015.

Volumina constitutionum, t. 1, vol. 1: 1493–1526, Warszawa 1996.

Volumina legum, t. 7–8, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1860.

Volumina legum, t. 9, wyd. zespół, Kraków 1889.

Literatura

Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 1994.

Bednaruk W., Trybunał Koronny. Szlachecki sąd najwyższy w latach 1578–1794, Lublin 2008.

Chodyła Z., Koszty ekonomiczne konfederacji barskiej (1768–1772) w Wielkopolsce, Poznań 1982 [rozprawa doktorska, mps w Bibl. Gł. UAM].

Chodyła Z., Utworzenie i początki funkcjonowania województwa gnieźnieńskiego (1768–1774–1776), w: Gniezno. Studia i materiały historyczne, t. 2, red. Z. Boras, Warszawa 1987.

Dzieje Jarocina, red. Cz. Łuczak, Poznań 1998.

Dzieje Środy Wielkopolskiej i jej regionu, t. 1, red. S. Nawrocki, Środa Wielkopolska 1990.

Dzieje Wielkopolski, t. 1: Do roku 1793, red. J. Topolski, Poznań 1969.

Filipczak W., Sejmy Rzeczypospolitej w dobie stanisławowskiej, w: Między konstytucją nihil novi a ustawodawstwem nowoczesnej demokracji. Parlamentaryzm polski w XVI–XX w., red. H. Gmiterek, S. Piątkowski, J. Wrona, Radom 2005.

Filipczak W., Życie sejmikowe prowincji wielkopolskiej w latach 1780–1786, Łódź 2012.

Gierowski J.A., Sejmik generalny księstwa mazowieckiego na tle ustroju sejmikowego Mazowsza, Wrocław 1948.

Glabisz G., Konfederacja partykularna województw poznańskiego i kaliskiego przy majestacie Stanisława Leszczyńskiego w latach 1733–1735, „Klio” 2016, 37, 2 37, .

Glabisz G., Pacyfikacja województw poznańskiego i kaliskiego w latach 1734–1736 [artykuł złożony do druku].

Glabisz G., Województwa poznańskie i kaliskie w bezkrólewiu 1733 roku, w: W podróży przez wiek osiemnasty. Studia i szkice z epoki nowożytnej, red. A. Perłakowski, M. Wyszomirska, M. Zwierzykowski, Kraków 2015.

Gomolec L., Ziemia średzka, Środa 1935.

Hubert L., Adam na Melsztynie i Czekarzewicach Tarło, wojewoda lubelski, w: L. Hubert, Pamiętniki historyczne, t. 2, Warszawa 1861.

Jarochowski K., Lauda połączonych województw kaliskiego i poznańskiego za panowania Augusta II, w: K. Jarochowski, Zdobywcy i okupanci staropolskiego Poznania, Poznań 2007.

Kamieński A., Problem ochrony zgromadzeń ziemskich w Polsce XVI–XVIII w. (na przykładzie sejmiku województw poznańskiego i kaliskiego w Środzie), w: Sejmiki wielkopolskie. Przeszłość i teraźniejszość, red. A. Kamieński, Szczecin–Jarocin 2008.

Kościan. Zarys dziejów, red. Z. Wielgosz, K. Zimniewicz, Warszawa–Poznań 1985.

Lityński A., Z problematyki klasyfikacji sejmików ziemskich, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego” 1969, 5, Prace Prawnicze I.

Łaszewski R., Sejmiki przedsejmowe w Polsce stanisławowskiej. Problemy organizacji i porządku obrad, „Acta Universitatis Nicolai Copernici” 1977, Prawo XV.

Łukaszewicz J., Krótki opis kościołów parochialnych, t. 1, Poznań 1958.

Maisel W., Archeologia prawna Polski, Warszawa–Poznań 1982.

Nowacki J., Dzieje Archidiecezji Poznańskiej, t. 2, Poznań 1964.

Płaza S., Sejmiki i zjazdy szlacheckie województw poznańskiego i kaliskiego. Ustrój i funkcjonowanie (1572–1632), Kraków 1984.

Pomykaj S., Sejmiki wielkopolskie w Środzie w latach 1733–1763, Kalisz 1932.

Stronczyński W., Sejmiki wielkopolskie w pierwszej połowie XV w., Poznań 1966 [rozprawa doktorska, mps w Bibl. Gł. UAM].

Szczygielski W., Konfederacja barska w Wielkopolsce 1768–1770, Warszawa 1970.

Topolski J., Pruskie uzurpacje graniczne w dobie pierwszego rozbioru Polski, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza” 1968, Historia, z. 8.

Urbańska B., Kolegiata w Środzie Wielkopolskiej, Środa 2008.

Uruszczak W., Historia państwa i prawa polskiego, t. 1: 966–1795, Warszawa 2013.

Zwierzykowski M., Funkcjonowanie samorządu sejmikowego województw poznańskiego i kaliskiego od XVI do XVIII w., w: Sejmiki Wielkopolski. Przeszłość i teraźniejszość, red. A. Kamieński, Szczecin–Jarocin 2008.

Zwierzykowski M., Klasyfikacja sejmików na przykładzie funkcjonowania sejmiku województw poznańskiego i kaliskiego w latach 1696–1732, w: O prawie i jego dziejach księgi dwie, ks. 1, red. Zespół, Białystok–Katowice 2010.

Zwierzykowski M., Komisja Skarbowa Poznańska. Z dziejów sejmikowej administracji i sądownictwa skarbowego w Wielkopolsce w XVII i XVIII wieku, Poznań 2003.

Zwierzykowski M., Odrębności ustrojowe Wielkopolski w dobie nowożytnej, w: Między barokiem a oświeceniem. Staropolski regionalizm, red. S. Achremczyk, Olsztyn 2008 [druk 2009].

Zwierzykowski M., Samorząd sejmikowy województw poznańskiego i kaliskiego w latach 1696–1732, Poznań 2010.

Zwierzykowski M., Sejmik województw poznańskiego i kaliskiego w latach 1696–1702, w: Scripta Minora, t. 4, red. B. Lapis, Poznań 2006.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2016.42.75-100
Data publikacji: 2017-03-23 12:35:47
Data złożenia artykułu: 2016-02-17 13:11:20


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1715
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 1427

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2017 Michał Zwierzykowski

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.