Hide
Show all
Email this article 
At the Table of the Krakow Bernardines. Dinner Menu in the Light of a Unique Manuscript from the Second Half of the 18th century. A Contribution to Research on the Culinary Heritage of the Polish-Lithuanian Commonwealth
Abstract
The aim of this article is to present the issue of consumption at the Krakow Saint Bernardine convent against the background of the culinary culture of the Republic of Poland at the time. The oldest account book of the Bernardine convent at St Joseph’s Church in Krakow preserves a unique year-round dinner menu. Thanks to the data, it is possible to reconstruct the customs and traditions of consumption and cooking of the Bernardine nuns, the everyday and festive nature of meals in the modern era. At the same time, the information makes it possible to show the standard of living of the nuns and the various aspects of the convent’s functioning in the realities of Krakow in this century. The analysis of the products and dishes eaten by the nuns is presented in the perspective of the culinary heritage of the Republic of Poland in the second half of the 18th century. The set of dishes and products consumed by the Bernardine nuns during the main meal of the day places them in the culinary sphere among the higher social strata.
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
Księga szafarska dworu Jana III Sobieskiego 1695–1696, oprac. J. Dumanowski, M. Próba, Ł. Truściński, Monumenta Poloniae Culinaria, t. 4, Warszawa 2013.
Kucharz doskonały pożyteczny dla zatrudniających się gospodarstwem, wyd. i oprac. J. Dumanowski, współudział A. Kleśta-Nawrocka, Monumenta Poloniae Culinaria, t. 3, Warszawa 2012.
Moda bardzo dobra smażenia różnych konfektów i innych słodkości, a także przyrządzania potraw, pieczenia chleba i inne sekrety gospodarskie i kuchenne, oprac. J. Dumanowski, R. Jankowski, Monumenta Poloniae Culinaria, t. 2, Warszawa 2011.
Przepisy Paula Tremo, wyd. i oprac. J. Dumanowski, Monumenta Poloniae Culinaria, t. 9, Warszawa 2022.
Seraphica Legislationis Textus originales, Quaracchi 1897.
Stan niniejszy gmachów duchowno narodowych, co do ich położenia, wewnętrznego rozkładu, liczby mieszkających zakonnych osób i ich dochodów. Krakowskie zabudowania klasztorne w czasach Księstwa Warszawskiego. Opis z 1810 r., oprac. K. Follprecht, Wrocław 2016.
Stanisław Czerniecki Compendium Ferculorum albo Zebranie potraw, oprac. J. Dumanowski, Monumenta Poloniae Culinaria, t. 1, wyd. 2 popr., Warszawa 2021.
Staropolskie przepisy kulinarne. Receptury rozproszone z XVI–XVIII w. Źródła rękopiśmienne, red. J. Dumanowski, t. 7, Warszawa 2017.
Zbiór dla kuchmistrza tak potraw jako ciast robienia wypisany roku 1757 dnia 24 lipca, wyd. i oprac. J. Dumanowski, S. Bułatowa, Monumenta Poloniae Culinaria, t. 8, Warszawa 2021.
A Cultural History of Food in the Early Modern Age, red. B. Kümin, London–Oxford–New York–New Delhi–Sydney 2016.
Baranowski B., Życie codzienne małego miasteczka w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1975.
Bogucka M., Życie codzienne w Gdańsku: wiek XVI–XVII, Warszawa 1967.
Bogucka M., Z badań nad konsumpcją żywnościową mieszczan warszawskich na przełomie szesnastego i siedemnastego wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1977, 25, 1.
Borkowska M., Panny siostry w roli instytucji usługowej. Czego oczekiwało społeczeństwo od klasztoru żeńskiego w XVII i XVIII wieku, w: Klasztor w społeczeństwie średniowiecznym i nowożytnym, red. M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz, Wrocław–Opole 1996.
Borkowska M., Życie codzienne polskich klasztorów żeńskich w XVII–XVIII w., Warszawa 1997.
Borkowska M., Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej, t. 1, Polska Zachodnia i Północna, Warszawa 2004.
Bystroń J.S., Dzieje obyczajów w dawnej Polsce XVI–XVIII w., t. 1–2, Warszawa 1960.
Czapliński W., Długosz J., Życie codzienne magnaterii polskiej w XVII w., Warszawa 1976.
Dembińska M., Dzienne racje żywnościowe w Europie w IX–XVI wieku, „Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej” 1963, 52, 1.
Dembińska M., Konsumpcja żywnościowa w Polsce średniowiecznej, Wrocław 1963.
Dembińska M., Z badań nad dziennymi racjami żywnościowymi w XIII–XVI w., w: Pożywienie ludności wiejskiej, red. E. Waligóra, Kraków 1973.
Dembińska M., Pożywienie postne i pokutne mnichów we wczesnym średniowieczu (V–XI w.), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1985, 33, 4.
Dumanowski J., Świat rzeczy szlachty wielkopolskiej w XVIII wieku, Toruń 2006.
Dumanowski J., Wiedza, narracja i smak. Staropolskie książki kucharskie i porady kulinarne jako źródło historyczne, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2014, 52, 4.
Gąsiorowska P., Kuchnia i infirmeria w klasztorze klarysek krakowskich do końca XVIII wieku, w: Sanctimoniales. Zakony żeńskie w Polsce i Europie Środkowej (do przełomu XVIII i XIX wieku), red. D. Karczewski, A. Radzimiński, Z. Zyglewski, Bydgoszcz–Toruń 2010.
Gil C., Życie codzienne karmelitanek bosych w Polsce w XVII–XVIII wieku, Kraków 1997.
Gronowski T.M., Zwyczajny klasztor, zwyczajni mnisi. Wspólnota tyniecka w średniowieczu, Kraków 2007.
Gustaw R., Sitnik A., Kościół i klasztor św. Józefa SS. Bernardynek w Krakowie 1646–2009, Kalwaria Zebrzydowska 2013.
Gustaw R., Kaczmarzyk K., Katalog archiwum klasztoru Sióstr Bernardynek przy kościele św. Józefa w Krakowie, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1970, 20.
Historia kultury materialnej w zarysie, t. 6, Od połowy XVII do końca XVIII wieku, red. Z. Kamieńska, B. Baranowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1978.
Karbowiak A., Obiady profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego w XVI i XVII w., Kraków 1900.
Klonder A., Browarnictwo w Prusach Królewskich (2 połowa XVI–XVII w.), Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1983.
Klonder A., Piwo, wódka i inni konkurenci wina w Polsce nowożytnej, w: Wino i historia. Studia z historii wina w Polsce, t. 2, red. D. Dias-Lewandowska, G. Kurczewski, Warszawa 2018.
Kracik J., Post po staropolsku, „Nasza Przeszłość” 1991, 75.
Kramarska-Anyszek K., Dzieje klasztoru PP. Norbertanek w Krakowie na Zwierzyńcu do roku 1840, „Nasza Przeszłość” 1977, 47.
Kuchowicz Z., Z dziejów obyczajów polskich w XVII i pierwszej połowie XVIII w., Warszawa 1957.
Kuchowicz Z., Wpływ odżywiania na stan zdrowotny społeczeństwa polskiego w XVIII wieku, Łódź 1966.
Kuchowicz Z., Obyczaje staropolskie XVII–XVIII wieku, Łódź 1975.
Lileyko J., Życie codzienne w Warszawie za Wazów, Warszawa 1984.
Production 2006. Production alimentaire et lieux de consommationdans les établissements religieux au MoyenÂge et à l’époque Moderne, dir. B. Clavel, t. 1, Histoire médiévale et archéologie", vol. 19, Lille.
Przybyłowicz O.M., Rachunki klasztorne jako źródło do poznania realiów życia klasztornego. Najstarsza księga rachunkowa klarysek ze Starego Sącza, w: Realia życia codziennego w Europie Środkowej ze szczególnym uwzględnieniem Śląska, red. A. Barciak, Katowice–Zabrze 2011.
Przybyłowicz O.M., Jak panny zakonne rozliczały się? Księgi rachunkowe jako źródło do badań nad polskimi klasztorami żeńskimi w XVI–XVIII w., w: Klasztor w gospodarce średniowiecznej i nowożytnej, red. M. Derwich, Wrocław, 2013.
Przybyłowicz O.M., O pożywieniu zakonnic w średniowieczu i wczesnej epoce nowożytnej. Problematyka, źródła, możliwości badawcze, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2014, 62, 1.
Przybyłowicz O.M., Źródła rękopiśmienne z klasztoru klarysek gnieźnieńskich w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie. Stan wiedzy, prezentacja zachowanej spuścizny i możliwości badawcze, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne” 2019, 112.
Przybyłowicz O.M., „Baranek pieczony nadziewany, buraki, po sztuce kołacza”. Świąteczne obiady bernardynek krakowskich w drugiej połowie XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2021, 69, 3.
Rajman J., Jadłospis norbertanek zwierzynieckich z XVIII wieku, w: Sanctimoniales. Zakony żeńskie w Polsce i Europie Środkowej (do przełomu XVIII i XIX wieku), red. D. Karczewski, A. Radzimiński, Z. Zyglewski, Bydgoszcz–Toruń 2010.
Rajman J., O źródłach do zagadnienia posiłków i napojów w klasztorze średniowiecznym, „Studia Historyczne” 2011, 44, 2.
Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. 1–11, Kraków 1953–2002.
Szylar A., Kuchnia benedyktynek sandomierskich, „Zeszyty Sandomierskie” 2004, 22.
Szylar A., Rzecz o tym, jak benedyktynki kuchnię prowadziły…, „Nasza Przeszłość” 2005, 103.
Szylar A., Gospodarowanie benedyktynek sandomierskich, Tarnobrzeg 2008.
Szylar A., „Sprawa o tym, jak benedyktynki gospodarstwo prowadziły”. Organizacja i funkcjonowanie gospodarki benedyktynek w Sandomierzu w XVII i XVII w., w: Klasztor w gospodarce średniowiecznej i nowożytnej, red. M. Derwich, Wrocław 2013.
Wiszewski P., Opactwo benedyktynek w Legnicy (1348/1349–1810).
Struktura, funkcjonowanie, miejsce w społeczeństwie, Poznań–Wrocław 2003.
Więcławski B., Zaopatrzenie i konsumpcja w Poznaniu w drugiej połowie XVIII wieku, Warszawa–Poznań 1989.
Wyrwa A.M., W kuchni i przy stole „szarych mnichów”, czyli o wyżywieniu cystersów w świetle źródeł normatywnych zakonu oraz wybranych źródeł pisanych, archeologicznych i przyrodniczych, „Archaelogia Historica Polona” 2004, 14.
Wyczański A., Uwagi o konsumpcji żywności w Polsce w XVI w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1960, 8, 1.
Wyczański A., Studia nad konsumpcją żywności w Polsce w XVI i pierwszej połowie XVII w., Warszawa 1969.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2024.57.1005-1051
Date of publication: 2024-10-22 08:46:07
Date of submission: 2023-09-14 13:13:07
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2024 Olga Miriam Przybyłowicz
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.