Hide
Show all
Email this article To Be Free and Responsible – from Indeterminism to Determinism in the Development of Philosophical Thought
Abstract
The issue of human free will is relevant to many fields of science. Philosophers have been describing it for more than two and a half thousand years – some proclaim the belief that human free will exists (indeterminism), while others state that it is only an illusion (determinism). From antiquity onwards, there is also no shortage of philosophers admitting that human being has free will, even if he takes action under the influence of many stimuli, which are partially uncontrolled (soft determinism). The subject of the article is a synthetic analysis of selected philosophical concepts referring to human free will from ancient, medieval and modern times up to the beginning of the 20th century. The author intends to prove the thesis that the development of philosophical concepts has primarily moved over the centuries from indeterminism to determinism. Simultaneously, the author points out the influence of philosophical concepts on the justification of human legal responsibility and calls for further research in this area.
Keywords
Full Text:
PDFReferences
Andrzejewski B. (ed.), Leksykon filozofii, Poznań 2000.
Arendt H., Wola, Warszawa 2002.
Bajer D., Egzystencjalizm jako filozofia podmiotu, “Idea. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych” 2011, vol. 23.
Bojarski A., Zasady nauki o poczytaniu, Kraków 1872.
Bremer J., Czy wolna wola jest wolna? Kompatybilizm na tle badań interdyscyplinarnych, Kraków 2013.
Darwin K., O powstawaniu gatunków drogą naturalnego doboru, czyli o utrzymywaniu się doskonalszych ras istot organicznych w walce o byt, Warszawa 1873.
Dziamski S., Aksjologia. Wstęp do filozofii wartości, Poznań 1997.
Górski K., Erazm z Rotterdamu, Warszawa 1948.
Herbut J. (ed.), Leksykon filozofii klasycznej, Lublin 1997.
Iwaszkiewicz J., Od tłumacza, [in:] S. Kierkegaard, Bojaźń i drżenie. Choroba na śmierć, Kraków 2008.
James W., Dylemat determinizmu, [in:] Pragmatyzm z dołączeniem wykładu. Dylemat determinizmu, Warszawa 1911.
Janicka D., Autonomia woli jednostki oraz sprawcy przestępstwa w myśli filozoficznej i prawnej, [in:] Podmiotowość, suwerenność i autonomia, eds. D. Szpoper, P. Dąbrowski, Gdańsk 2023.
Janicka D., Nauka o winie i karze w dziejach klasycznej szkoły prawa karnego w Niemczech w 1. połowie XIX wieku, Toruń 1998.
Janicka D., O wolnej woli i złych instynktach na przykładzie oryginalnych wypowiedzi filozofów czasów starożytnych i nowożytnych, [in:] Piękno kryminalistyki. Księga jubileuszowa Profesora Józefa Wójcikiewicza, eds. V. Kwiatkowska-Wójcikiewicz, R. Krawczyk, D. Wilk, Kraków 2023.
Kasia A., Św. Augustyn, Warszawa 1960.
Kelly J.M., Historia zachodniej teorii prawa, Kraków 2006.
Kowalczyk S., Podstawy światopoglądu chrześcijańskiego, Wrocław 1986.
Krajewski K., Pozytywizm kryminologiczny i jego krytyka, “Archiwum Kryminologii” 1992, vol. 18.
Krajewski K., Teorie kryminologiczne a prawo karne, Warszawa 1994.
Kupiec P., Problem odpowiedzialności w kontekście współczesnego sporu wokół moralności autonomicznej, Kraków 2005.
Łuksza B., Uwagi o interpretacjach Marksowskiej koncepcji istoty człowieka, “Folia Philosophica” 1985, no. 2.
Majkowski W., Bejma U. (eds.), Emil Durkheim – badacz i inspirator, Warszawa 2012.
Nielsen K., Wprowadzenie do filozofii, Warszawa 1995.
Niemczyk W., Wstęp, [in:] M. Luter, O niewolnej woli, Warszawa 1977.
Nowak-Juchacz E., Autonomia jako zasada etyczności: Kant, Fichte, Hegel, Wrocław 2002.
Podsiad A., Więckowski Z. (eds.), Mały słownik terminów i pojęć filozoficznych dla studiujących filozofię chrześcijańską, Warszawa 1983.
Rosińska Z., Matusewicz C., Kierunki współczesnej psychologii, ich geneza i rozwój, Warszawa 1987.
Siemek M., Hegel i filozofia, Warszawa 1998.
Tatarkiewicz W., Historia filozofii, vol. 1: Filozofia starożytna i średniowieczna, Warszawa 1990.
Tatarkiewicz W., Historia filozofii, vol. 2: Filozofia nowożytna do roku 1830, Warszawa 1990.
Tatarkiewicz W., Historia filozofii, vol. 3: Filozofia XIX wieku i współczesna, Warszawa 1990.
Tyszkiewicz L., Od naturalizmu do humanizmu w kryminologii, Katowice 1991.
Wolter W. (ed.), Wina w prawie karnym, Kraków 1954.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sil.2025.34.1.155-173
Date of publication: 2025-05-23 14:03:08
Date of submission: 2023-07-27 21:45:10
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2025 Danuta Janicka
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.