Dzieje konfliktu o powinności mieszczan w Rossoszu (1803–1864)
Streszczenie w języku polskim
Mieszczanie z położonego na Południowym Podlasiu miasteczka Rossosz w latach 1803–1864 z dużą determinacją toczyli spór prawny o zakres powinności pańszczyźnianych z jego właścicielami. Przy tym od 1803 roku, z krótkimi przerwami, nie opłacali wyznaczonych czynszów, a od 1811 roku nie odrabiali również pańszczyzny. Nawet przegranie licznych procesów sądowych i dokonywane rekwizycje ich majątków nie skłoniły ich do podporządkowania się dziedzicom. Konflikt zakończył się dopiero po uwłaszczeniu mieszczan rossoskich w 1864 roku. Przeciągający się spór przynosił straty ekonomiczne obu jego stronom. W przypadku mieszczan zyski z niewywiązywania się z powinności niwelowały wysokie koszty procesowe, egzekucje zadłużenia i ciągłą niepewność jutra. Za przyczynę, która doprowadziła do trwania konfliktu w Rossoszu, można uznać silną integrację lokalnej społeczności wokół poczucia doznanej krzywdy.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
ŹRÓDŁA ARCHIWALNE
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie:
– Akta osób i rodzin, 234;
– Komisja Rządowa Przychodów i Skarbu, 17;
– Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych, 3195, 3489, 3490, 3922, 3926, 3927;
– Rada Ministrów Księstwa Warszawskiego, 173.
Archiwum Państwowe w Lublinie:
– Akta stanu cywilnego Parafii Greckokatolickiej w Łomazach, 1;
– Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Łomazach, 11, 26, 37;
– Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Rossoszu, 1;
– Chełmski Konsystorz Greckokatolicki, 215;
– Komisja Województwa Podlaskiego, adm. 24.
Archiwum Państwowe w Lublinie Oddział w Chełmie, Hipoteka we Włodawie, 3.23.
Archiwum Państwowe w Lublinie Oddział w Radzyniu Podlaskim:
– Akta notariusza Ksawerego Referowskiego w Białej Podlaskiej, 1;
– Hipoteka w Białej Podlaskiej, 25, 198.
ŹRÓDŁA DRUKOWANE
Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie, t. 6: 1549–1577, Lwów 1910.
Duchnowski H., Sprawa w obronie praw miasta Rossoszy w guberni lubelskiej w powiecie bialskim w imieniu Prokuratorii Królestwa Polskiego, [b.m.w.], około 1865–1870 (Zbiory Miejskiej Biblioteki Publicznej w Białej Podlaskiej).
Postanowienie Namiestnika Królestwa Polskiego z 8 lipca 1823 roku, Dziennik Praw Królestwa Polskiego 1823, t. 8.
Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowey Spraw Wewnętrznych i Policyi, t. 2: M–Z, Warszawa 1827.
LITERATURA
Bogucka M., Samsonowicz H., Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław 1986.
Baliński M., Lipiński T., Starożytna Polska: pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym, t. 3, Warszawa 1886.
Buczyło A., Kształtowanie się sieci parafialnej Kościoła unickiego na terenie brzeskiej części diecezji włodzimierskiej w latach 1596–1795, Toruń 2014 (maszynopis pracy doktorskiej).
Choińska M., Powinności mieszczan w mieście królewskim a w mieście prywatnym: przykład Tykocina w XVI–XVIII wieku, „Studia Podlaskie” 2009/2010, t. 18.
Demidowicz T., Rossosz – zarys dziejów, Biała Podlaska 1999.
Królasik T., Potioritas czy subhastacja? Pomiędzy dawnym prawem polskim a prawem francuskim w egzekucji sądowej w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2019, t. 12, nr 1.
Michaluk D., Ziemia mielnicka województwa podlaskiego w XVI–XVII wieku, Toruń 2002.
Opas T., Miasta prywatne a Rzeczpospolita, „Kwartalnik Historyczny” 1971, nr 1.
Tarasiuk D., Zrozumieć przeszłość. Dzieje Horodyszcza od czasów najdawniejszych do 1944 roku, Lublin 2019.
ŹRÓDŁA INTERNETOWE
Średzińska A., Miasta prywatne ziemi drohickiej i mielnickiej do końca XVIII wieku, Białystok 2011, https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/1016/1/Sredzinska_Aneta_doktorat.pdf (dostęp: 20.11.2024).
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/f.2024.79.223-238
Data publikacji: 2024-12-31 00:00:00
Data złożenia artykułu: 2024-02-14 16:12:23
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2025 Dariusz Tarasiuk
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.