Dzieje konfliktu o powinności mieszczan w Rossoszu (1803–1864)

Dariusz Tarasiuk

Streszczenie w języku polskim


Mieszczanie z położonego na Południowym Podlasiu miasteczka Rossosz w latach 1803–1864 z dużą determinacją toczyli spór prawny o zakres powinności pańszczyźnianych z jego właścicielami. Przy tym od 1803 roku, z krótkimi przerwami, nie opłacali wyznaczonych czynszów, a od 1811 roku nie odrabiali również pańszczyzny. Nawet przegranie licznych procesów sądowych i dokonywane rekwizycje ich majątków nie skłoniły ich do podporządkowania się dziedzicom. Konflikt zakończył się dopiero po uwłaszczeniu mieszczan rossoskich w 1864 roku. Przeciągający się spór przynosił straty ekonomiczne obu jego stronom. W przypadku mieszczan zyski z niewywiązywania się z powinności niwelowały wysokie koszty procesowe, egzekucje zadłużenia i ciągłą niepewność jutra. Za przyczynę, która doprowadziła do trwania konfliktu w Rossoszu, można uznać silną integrację lokalnej społeczności wokół poczucia doznanej krzywdy.


Słowa kluczowe


Rossosz; Ossoliński; Tatarkowski; pańszczyzna; miasteczko; mieszczanie; konflikt społeczny

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie:

– Akta osób i rodzin, 234;

– Komisja Rządowa Przychodów i Skarbu, 17;

– Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych, 3195, 3489, 3490, 3922, 3926, 3927;

– Rada Ministrów Księstwa Warszawskiego, 173.

Archiwum Państwowe w Lublinie:

– Akta stanu cywilnego Parafii Greckokatolickiej w Łomazach, 1;

– Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Łomazach, 11, 26, 37;

– Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Rossoszu, 1;

– Chełmski Konsystorz Greckokatolicki, 215;

– Komisja Województwa Podlaskiego, adm. 24.

Archiwum Państwowe w Lublinie Oddział w Chełmie, Hipoteka we Włodawie, 3.23.

Archiwum Państwowe w Lublinie Oddział w Radzyniu Podlaskim:

– Akta notariusza Ksawerego Referowskiego w Białej Podlaskiej, 1;

– Hipoteka w Białej Podlaskiej, 25, 198.

ŹRÓDŁA DRUKOWANE

Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie, t. 6: 1549–1577, Lwów 1910.

Duchnowski H., Sprawa w obronie praw miasta Rossoszy w guberni lubelskiej w powiecie bialskim w imieniu Prokuratorii Królestwa Polskiego, [b.m.w.], około 1865–1870 (Zbiory Miejskiej Biblioteki Publicznej w Białej Podlaskiej).

Postanowienie Namiestnika Królestwa Polskiego z 8 lipca 1823 roku, Dziennik Praw Królestwa Polskiego 1823, t. 8.

Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowey Spraw Wewnętrznych i Policyi, t. 2: M–Z, Warszawa 1827.

LITERATURA

Bogucka M., Samsonowicz H., Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław 1986.

Baliński M., Lipiński T., Starożytna Polska: pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym, t. 3, Warszawa 1886.

Buczyło A., Kształtowanie się sieci parafialnej Kościoła unickiego na terenie brzeskiej części diecezji włodzimierskiej w latach 1596–1795, Toruń 2014 (maszynopis pracy doktorskiej).

Choińska M., Powinności mieszczan w mieście królewskim a w mieście prywatnym: przykład Tykocina w XVI–XVIII wieku, „Studia Podlaskie” 2009/2010, t. 18.

Demidowicz T., Rossosz – zarys dziejów, Biała Podlaska 1999.

Królasik T., Potioritas czy subhastacja? Pomiędzy dawnym prawem polskim a prawem francuskim w egzekucji sądowej w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2019, t. 12, nr 1.

Michaluk D., Ziemia mielnicka województwa podlaskiego w XVI–XVII wieku, Toruń 2002.

Opas T., Miasta prywatne a Rzeczpospolita, „Kwartalnik Historyczny” 1971, nr 1.

Tarasiuk D., Zrozumieć przeszłość. Dzieje Horodyszcza od czasów najdawniejszych do 1944 roku, Lublin 2019.

ŹRÓDŁA INTERNETOWE

Średzińska A., Miasta prywatne ziemi drohickiej i mielnickiej do końca XVIII wieku, Białystok 2011, https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/1016/1/Sredzinska_Aneta_doktorat.pdf (dostęp: 20.11.2024).




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/f.2024.79.223-238
Data publikacji: 2024-12-31 00:00:00
Data złożenia artykułu: 2024-02-14 16:12:23


Statystyki


Widoczność abstraktów - 10
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2025 Dariusz Tarasiuk

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.