STATE–CHURCH RELATIONS DURING THE CIVIC PLATFORM GOVERNMENT (2007–2015) AND THEIR IMPACT ON THE DEVELOPMENT OF SECULARIZATION IN POLAND

Wiktoria Stolarczyk

Abstract


The phenomenon of the secularization of religion is generally defined as the liberation of individuals and institutions from the influences of religion. Over the past few years, this phenomenon has become increasingly evident in Polish society. The aim of this article is to illustrate the impact of the policies pursued after 2007, which directly influenced the spread of secularization in Poland. Although it is not possible to precisely identify the causes behind the decline in the number of adherents, the decisions made by the Civic Platform government on ideological matters, the growing disputes between the state and the Church, media reports of conflicts between government representatives and Church authorities, and the direct criticism of political and legal actions by clergy undoubtedly influenced the perception of religion and the Catholic Church as an institution in Poland. The article is divided into six parts. The first one addresses theoretical issues surrounding the processes of secularization and secularism. The second

section presents the programmatic assumptions of the Civic Platform regarding state–Church relations. The
third section illustrates the issues in state–Church relations during the Civic Platform’s governance. The
fourth part examines the impact of the Civic Platform’s policies between 2007 and 2015 on the perception
of the Church and religious practices. The fifth section explores citizens perceptions of religion, while
the sixth section presents public opinion on the state budget allocations to the Church Fund. The research
in this article demonstrates that political actions are among the key factors in studies on the processes of
secularization in Poland.


Keywords


secularization, Civic Platform, Church, politics, Poland, state–Church relations

Full Text:

PDF (Język Polski)

References


Barnat D., Sekularyzm polityczny a spór o przekonania sumienia, „Roczniki Filozoficzne” 2017, t. LXV, nr 4. DOI: https://doi.org/10.18290/rf.2017.65.4-14.

Będą prace nad religią na maturze, Tygodnik „Wprost”, data publikacji: 6.12.2007, https://www.wprost.pl/kraj/119196/beda-prace-nad-religia-na-maturze.html, (dostęp: 26.01.2024).

Biuletyn Informacji Publicznej, Wojewódzki Sąd Administracji w Warszawie, Komunikat dotyczący sprawy ze skargą Lux Veritatis i Mediasat sp. z. o. o., data publikacji: 25.05.2012, https://bip.warszawa.wsa.gov.pl/114/komunikat-dotyczacy-sprawy-ze-skarg-fundacji-lux-veritatis-i-mediasat-sp-z-o-o.html (dostęp: 27.01.2024).

Bujara M., Nazwałam zło w Tylawie, „Gazeta Wyborcza”, data publikacji: 13.03.2008, https://wyborcza.pl/7,76842,5018468.html (dostęp: 22.08.2025).

Casanova J., Katolicyzm a sekularyzacja, „Znak” 2008, nr 641.

CBOS, Czy Polacy skorzystają z odpisu podatkowego na Kościół?, Komunikat z badań, BS/45/2013, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_045_13.PDF (dostęp: 31.01.2024).

CBOS, Kanon wiary Polaków, Komunikat z badań, nr 29, 2015, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2015/K_029_15.PDF (dostęp: 28.01.2024).

CBOS, Opinie o finansowaniu Kościoła, Komunikat z badań, BS/63/2012, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2012/K_063_12.PDF (dostęp: 31.01.2024).

CBOS, O religijnym i społecznym zaangażowaniu Polaków w lokalnych parafiach, Komunikat z badań, BS/141/2011, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2011/K_141_11.PDF, (dostępu: 28.01.2024).

CBOS, Postawy wobec stosowania zapłodnienia in vitro, Komunikat z badań, BS/121/2012, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2012/K_121_12.PDF (dostęp: 28.01.2024).

CBOS, Religia i Kościół w przestrzeni publicznej, Komunikat z badań, BS/170/2013, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_170_13.PDF (dostęp: 28.01.2024).

CBOS, Religijność a zasady moralne, Komunikat z badań, nr 15, 2014, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2014/K_015_14.PDF (dostęp: 28.01.2024).

Donald Tusk: Wiara i wolność nie są w konflikcie, „eKai”, data publikacji: 29.02.2008, https://www.ekai.pl/donald-tusk-wiara-i-wolnosc-nie-sa-w-konflikcie-wywiad/ (dostęp: 26.01.2024).

Episkopat: Lekcje religii powinny być w ramowym planie nauczania, „Newsweek”, data publikacji: 14 marca 2012, aktualizacja: 28.11.2012, https://www.newsweek.pl/polska/episkopat-lekcje-religii-powinnybyc-w-ramowym-planie-nauczania/37cvqdl (dostęp: 26.01.2024). DOI: https://doi.org/10.21797/ksme.2012.14.3.001.

Ferfecki W., Kościół spiera się z rządem, „Rzeczpospolita”, data publikacji: 4.09.2013, aktualizacja: 5.03.2012, https://www.rp.pl/wydarzenia/art5395101-kosciol-spiera-sie-z-rzadem (dostęp: 27.01.2024).

Ołtarzewska K., Fundusz Kościelny, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, „Gov.pl”, data publikacji: 22.08.2023, https://www.gov.pl/web/mswia/fundusz-koscielny (dostęp: 27.01.2024).

Główny Urząd Statystyczny, Jakość życia w Polsce w 2015 r. Wyniki badań spójności społecznej, Urząd Statystyczny w Łodzi, Warszawa 2017.

Główny Urząd Statystyczny, Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC, Kościół katolicki w Polsce 1991–2011, Rocznik Statystyczny, Warszawa 2014.

Główny Urząd Statystyczny, Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC, 1050 lat chrześcijaństwa w Polsce, Warszawa 2016.

Guzek D., Mediatizing secular state: Media, religion and politics in contemporary Poland, „Peter Lang” 2019. DOI: https://doi.org/10.3726/b15404.

Guzek D., Mediatyzacja religii. Analiza pojęcia, [w:] Przestrzenie komunikacji: technika, język, kultura, E. Borkowska, A. Pogorzelska-Kliks, B. Wojewoda (red.), Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2015.

Instytut Statystyczny Kościoła Katolickiego SEC, Annuarium Statisticum Ecclesiae in Polonia, Warszawa 2017.

Instytut Statystyczny Kościoła Katolickiego w Polsce, Statystyki nt. apostazji w Polsce, data publikacji: 29.09.2023, https://www.iskk.pl/badania/religijnosc/303-statystyki-nt-apostazji-w-polsce (dostęp: 28.01.2024).

Jartyś J., Kwestie obyczajowe w programie i działalności Platformy Obywatelskiej Rzeczypospolitej Polskiej, „Acta Politica Polonica” 2016, t. 35, nr 1. DOI: https://doi.org/10.18276/ap.2016.35-05.

Karnowska D., Identyfikacja lewica-prawica i jej rozumienie w przestrzeni kulturowej, „Political Preferences” 2010, nr 1.

Katolicka Agencja Prasowa, 73 polskich księży diecezjalnych porzuciło kapłaństwo w ciągu jednego roku. Dane z Polski i świata, „Aleteia”, data publikacji: 13.02.2020, https://pl.aleteia.org/2020/02/13/73-polskich-ksiezy-diecezjalnych-porzucilo-kaplanstwo-w-ciagu-jednego-roku-dane-z-polski-i-swiata/

(dostęp: 28.01.2024).

Kazimierczak W., KRRiT: TV Trwam bez koncesji na nadawanie na multipleksie, „Prawo.pl”, data publikacji: 17.01.2012, https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/krrit-tv-trwam-bez-koncesji-na-nadawanie-namultipleksie,43202.html (dostęp: 27.01.2024).

Klemczak S., Ordo temporis. „Sekularyzacja” jako kategoria historiograficzna, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, „Studia Religiologica” 2007, z. 40.

Konferencja Episkopatu Polski, Komunikat Prezydium KEP po ogłoszeniu wyników w Senacie ws. ustawy dotyczącej procedury „in vitro”, data publikacji: 10.07.2015, https://episkopat.pl/komunikatprezydium-kep-po-ogloszeniu-wynikow-glosowania-w-senacie-ws-ustawy-dotyczacej-procedury-invitro/ (dostęp: 26.01.2024) a.

Konferencja Episkopatu Polski, Komunikat z 352. Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski, data publikacji: 20.06.2010, https://episkopat.pl/komunikat-z-352-zebrania-plenarnego-konferencjiepiskopatu-polski/ (dostęp: 26.01.2024).

Konferencja Episkopatu Polski, Komunikat z 357. Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski, data publikacji: 14.03.2012, https://episkopat.pl/komunikat-z-357-zebrania-plenarnego-konferencjiepiskopatu-polski/ (dostęp: 26.01.2024) a.

Konferencja Episkopatu Polski, List Przewodniczącego KEP do Prezydenta RP, data publikacji: 17.07.2015, https://episkopat.pl/list-przewodniczacego-kep-do-prezydenta-rp-2/ (dostęp: 26.01.2024) b.

Konferencja Episkopatu Polski, Odpowiedź Przewodniczącego KEP na list Prezydenta RP z dnia 22 lipca 2015 r., https://episkopat.pl/odpowiedz-przewodniczacego-kep-na-list-prezydenta-rp-z-dnia-22-lipca-2015-r/ (dostęp: 26.01.2024) c.

Konferencja Episkopatu Polski, Oświadczenie Konferencji Episkopatu Polskie w sprawie Telewizji Trwam, data publikacji: 6.03.2013, https://episkopat.pl/oswiadczenie-konferencji-episkopatu-polski-wsprawie-telewizji-trwam/ (dostęp: 27.01.2024).

Konferencja Episkopatu Polski, Oświadczenie Rady Stałej Konferencji Episkopatu Polski w sprawie przyznania Telewizji Trwam miejsca na multipleksie cyfrowym, data publikacji: 16.01.2012, https://episkopat.pl/doc/167693.oswiadczenie-rady-stalej-konferencji-episkopatu-polski-w-sprawieprzyznania-

telewizji-trwam-miejsca-na-multipleksie-cyfrowym (dostęp: 27.01.2024) b.

Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisany dnia 28 lipca 1993 r., Dz. U. z 1998 r., nr 51, poz. 318.

Kowalczyk K., Sacrum czy profanum? Partie i ugrupowania parlamentarne wobec ustawodawstwa antyaborcyjnego w Polsce, „Uniwersytet Szczeciński” 2020.

Kowalczyk K., Hurska-Kowalczyk L., Kampania Platformy Obywatelskiej w wyborach parlamentarnych w 2011 roku – strategia, taktyka, rezultaty, „Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne” 2012, vol. 35.

Lemańska M., Zając M., NSA oddalił skargi nadawców TV Trwam i Tele5, „Rzeczpospolita”, data publikacji: 21.05.2014, https://www.rp.pl/media/art12473481-nsa-oddalil-skargi-nadawcow-tv-trwam-i-tele5 (dostęp: 28.01.2024).

Leśniczak R., Idea sekularyzmu w polskiej kampanii parlamentarnej w 2019 roku, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio K-Politologia” 2020, vol. XXVII, 1. DOI: https://doi.org/10.17951/k.2020.27.1.171-189.

Lisak M., Transformacja religijności Polaków – wybrane aspekty religijnej zmiany, „Sympozjum” 2015, nr 2 (29).

Marczewska-Rytko M., Religia i polityka w globalizującym się świecie, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2010.

Minister Edukacji w TOK FM: „Chciałam uspokoić, religia zostaje w szkołach”, „Tok FM”, data publikacji: 9.03.2012, https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103454,11312037,minister-edukacji-w-tok-fm-chcialamuspokoic-religia-zostaje.html (dostęp: 26.01.2024).

Państwowa Komisja Wyborcza, Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, data publikacji: 2010, https://prezydent2010.pkw.gov.pl/PZT/PL/WYN/W/index.htm (dostęp: 12.01.2024).

Papież pozdrowił pielgrzymkę Radia Maryja. „Modlą się o wolność słowa”, „Dziennik.pl”, data publikacji: 8.07.2012, https://wiadomosci.dziennik.pl/swiat/artykuly/397153,benedykt-xvi-pozdrowil-w-castelgandolfo-pielgrzymke-radia-maryja.html (dostęp: 28.01.2024).

Platforma Obywatelska, Deklaracja Ideowa, [w:] Polska zasługuje na cud gospodarczy, Program wyborczy Platformy Obywatelskiej, Warszawa 2007.

Platforma Obywatelska, Następny krok. Razem, Program wyborczy Platformy Obywatelskiej, Warszawa 2011.

Platforma Obywatelska, Historia, https://platforma.org/historia#0 (dostęp: 12.01.2024).

Po latach dyskusji w życie wchodzi ustawa regulująca in vitro, „Prawo.pl”, data publikacji: 31.10.2015,

https://www.prawo.pl/zdrowie/po-latach-dyskusji-w-zycie-wchodzi-ustawa-regulujaca-invitro,239936.html (dostęp: 26.01.2024).

Prezydent.pl, List do Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski, data publikacji: 22.07.2015,

https://www.prezydent.pl/kancelaria/archiwum/archiwum-bronislawa-komorowskiego/aktualnosci/wypowiedzi-prezydenta-rp/inne/list-do-przewodniczacego-konferencji-episkopatu-polski,18145 (dostęp: 26.01.2024).

„Przyszliście po to, aby dać świadectwo prawdzie” – Marsz w obronie Trwam i wolnych mediów, „wPolityce.pl”, data publikacji: 22.04.2012, https://wpolityce.pl/polityka/131043-przyszliscie-po-to-aby-dacswiadectwo-prawdzie-marsz-w-obronie-trwam-i-wolnych-mediow (dostęp: 27.01.2024).

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych, Dz. U. 2012, poz. 204.

Rząd: Samodzielne opłacanie składek przez duchownych, likwidacja Funduszu Kościelnego, „Dziennik Gazeta Prawna”, data publikacji: 15.03.2012, https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/

artykuly/602889,rzad-samodzielne-oplacanie-skladek-przez-duchownych-likwidacja-funduszukoscielnego.html (dostęp: 27.01.2024).

Secler B., Spór o multipleks. Telewizja Trwam kontra Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, „Przegląd Politologiczny” 2013, nr 1, s. 146–147.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawa budżetowa na rok 2008, Dz. U. 2008, nr 19, poz. 117.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawa budżetowa na rok 2009, Dz. U. 2009, nr 10, poz. 58.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawa budżetowa na rok 2010, Dz. U. 2010, nr 19, poz. 102.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawa budżetowa na rok 2011, Dz. U. 2011, nr. 29, poz. 150.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawa budżetowa na rok 2012, Dz. U. 2012, poz. 273.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawa budżetowa na rok 2013, Dz. U. 2013, poz. 169.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawa budżetowa na rok 2014, Dz. U. 2014, poz. 162.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawa budżetowa na rok 2015, Dz. U. 2015, poz. 153.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej Kadencja VII, Sprawozdanie Stenograficzne z 1. Posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 18 listopada 2011 r., Warszawa 2011.

Szymanek J., Trybunał Konstytucyjny wobec religii w szkole publicznej, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2012, t. 15, s. 57.

TK: wliczanie ocen z religii do średniej zgodne z konstytucją, „Dziennik Gazeta Prawna”, data publikacji: 2.12.2009, https://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/375461,tk-wliczanie-ocen-z-religii-do-sredniej--zgodne-z-konstytucja.html (dostęp: 26.01.2024).

Uhlig D., Szołucha S., Pierwsze posiedzenie Sejmu. Którzy posłowie ślubowali na Boga, „Biqdata – Gazeta Wyborcza”, data publikacji: 13.11.2023, https://biqdata.wyborcza.pl/biqdata/7,159116,30398461,pierwsze-

posiedzenie-sejmu-ktorzy-poslowie-slubowali-na-boga.html (dostęp: 30.01.2024).

Wilgocki M., Halicki: Fundusz Kościelny na razie zostaje, „Gazeta Wyborcza”, data publikacji: 10.10.2014,

https://wyborcza.pl/7,75398,16780607,halicki-fundusz-koscielny-na-razie-zostaje.html (dostęp: 27.01.2024).

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 grudnia 2009 r., U 10/07, OTK 2009, Nr 11 A, poz. 163.

Zwoliński A., Fundusz Kościelny to nic. Zobacz, ile kosztuje nas konkordat, „Dziennik Gazeta Prawna”, data publikacji: 16.03.2012, https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/603362,fundusz-

-koscielny-to-nic-zobacz-ile-kosztuje-nas-konkordat.html (dostęp: 27.01.2024).

nowych księży diecezjalnych dla Kościoła w Polsce, „eKai”, data publikacji: 1.06.2022, https://www.ekai.pl/217-nowych-ksiezy-diecezjalnych-dla-kosciola-w-polsce/ (dostęp: 28.01.2024).




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/k.2025.32.1.107-128
Date of publication: 2025-10-06 10:24:32
Date of submission: 2025-02-20 18:16:57


Statistics


Total abstract view - 0
Downloads (from 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 0

Indicators



Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2025 Wiktoria Stolarczyk

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.