Koncepcje nowoczesnego wychowania społeczno-moralnego w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w.

Streszczenie w języku polskim

Wprowadzenie: Przeobrażenia modernizacyjne na ziemiach polskich u schyłku XIX i na początku XX wieku łączyły się z rozwojem i popularyzacją pedagogiki naukowej oraz wzrostem znaczenia dzieci i młodzieży zmiany w życiu społecznym. Postulaty powszechnej edukacji wiązały się z potrzebą opracowania koncepcji wychowania, odpowiadających wymogom rzeczywistości nowoczesnej, w polskich realiach będącej także okresem dążeń irredentystycznych.

Cel badań: Celem artykułu jest omówienie koncepcji wychowania społeczno-moralnego w Królestwie Polskim w okresie szczególnie ważnym dla kształtowania polskiej nowoczesności i niepodległości. Przedmiotem analiz będą propagowane normy wychowania młodego pokolenia, dotyczące postaw etycznych i obywatelskich. Badania pozwolą na określenie kontynuacji tradycyjnej refleksji o wychowaniu społeczno-moralnym oraz wskazanie istoty i uwarunkowań nowych koncepcji.

Stan wiedzy: W dotychczasowych opracowaniach dotyczących historii koncepcji wychowania społecznego i moralnego brakuje analizy tych zagadnień z uwzględnieniem perspektywy przemian społecznych i kulturowych, będących wynikiem procesów modernizacyjnych w dobie nowoczesnej. W dotychczasowych badaniach odnoszono się do niektórych koncepcji wychowania społeczno-moralnego polskich pedagogów przełomu XIX i XX wieku, nie uwzględniając jednak w szerszym stopniu kontekstu epoki. Zachowane źródła pozwalają na pogłębioną analizę historyczno-pedagogiczną. W badanych tekstach pisano o kształceniu charakteru, samowychowaniu, rozwijaniu postaw społecznych i obywatelskich, znaczeniu lekcji etyki.

Podsumowanie: Wychowaniu społeczno-moralnemu nadawano wartość autoteliczną, ale także unifikacyjną, służącą egalitarnym relacjom społecznym. Na początku XX wieku często łączono je z obywatelstwem. Tak ujmowane wychowanie uznawano za szczególnie ważne dla procesów modernizacji i demokratyzacji społeczeństwa.