Lubelskie szkolnictwo powszechne w latach 1918-1939 w świetle wymogów sanitarno-higienicznych

Joanna Majchrzyk-Mikuła

Streszczenie w języku polskim


Polska w momencie odzyskania niepodległości stanęła przed wyzwaniem nie tylko zorganizowania od strony formalnej państwa, ale przede wszystkim otoczenia opieką najmłodszych i stworzenia im dogodnych warunków do życia, w tym i do nauki. Wielu higienistów uważało, z czym należy się niewątpliwie zgodzić, że przyczyną wielu schorzeń uczniów był zarówno brak odpowiednich budynków szkolnych spełniających podstawowe wymagania sanitarne, jak i zapewniających bezpieczeństwo i odpowiednią higienę nauczania. Zatem samo wprowadzenie obowiązku szkolnego oraz reform dotyczących programów i struktury szkolnictwa nie dawało podstaw, by sądzić, że został rozwiązany problem polskiej oświaty. Miernikiem jej stanu i warunkiem rozwoju była baza lokalowa oraz budynki szkolne. Niestety brak odpowiednio przygotowanej infrastruktury dało się odczuć w całej Polsce. Analiza źródeł oraz literatury przedmiotu pozwoliła w niniejszym artykule na ukazanie sytuacji szkolnictwa powszechnego na Lubelszczyźnie w niepodległej Polsce. Artykuł traktuje o stanie infrastruktury placówek, a zwłaszcza ich sytuacji materialnej, która miała wpływ na warunki, w jakich uczyła się młodzież. Szczególną uwagę zwrócono na kształtowanie się sieci szkół powszechnych oraz zaprezentowano problemy dotyczące budowy nowych obiektów szkolnych, a zwłaszcza wytycznych w sprawie warunków technicznych i wyposażenia szkół w odpowiednie sprzęty, które zapewnić miały uczniom prawidłowe warunki higieniczne w szkołach.


Słowa kluczowe


szkoła; uczeń; higiena; Lubelszczyzna; II Rzeczypospolita

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Akcja p. wojewody Remiszewskiego w sprawach szkolnictwa, 1927, „Ziemia Lubelska”, nr 15.

Araszkiewicz S., 1982, Sytuacja szkolnictwa i oświaty w zaborze rosyjskim w latach 1831–1918. Szkolnictwo elementarne. W: S. Michalski (red.), Dzieje szkolnictwa i oświaty na wsi polskiej do 1918. Warszawa, t. 1.

Archiwum Państwowe w Lublinie, Urząd Wojewódzki Lubelski, Wydział Pracy Opieki i Zdrowia syg. 313, 447, 802.

Archiwum Państwowe w Lublinie, Akta Miasta Lublina 1918–1939 (dalej: AP L, AmL 1918–1939), syg. 2512, 2653

Budowa szkoły powszechnej na Kośminku przerwana, 1923, „Ziemia Lubelska”, nr 231.

Ćwirko-Godycki M., 1935, Uwagi o stanie sanitarno-higienicznym szkół powszechnych w okręgu szkolnym poznańskim na podstawie sprawozdania za rok 1934/1935. Poznań.

Dietrich K. Spostrzeżenia, dotyczące stanu szkół powiatu lubelskiego, 1923, „Zdrowie”, nr 12.

Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego 1926, nr 13, poz. 162, art. 25.

Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej 1920, nr 50, poz. 304; 1922, nr 18, poz. 144, art. 3.

Eychhorn F., 1933, Higjena budynku i urządzeń szkolnych. W: S. Kopczyński (red.), Higjena szkolna. Warszawa, wyd. 2.

Falski M., 1936, Niedobór izb lekcyjnych w publicznych szkołach powszechnych. „Oświata i Wychowanie”, nr 2.

Garbowska W., 1976, Szkolnictwo powszechne w Polsce w latach 1932–1939. Wrocław.

Holewiński J., 1921, Budynek szkolny. Warszawa. Kochan

K.B., 2009, Edukacja elementarna i elementarze porozbiorowe w II Rzeczypospolitej. Kraków.

Konarski K., 1923, Dzieje szkolnictwa w b. Królestwie Kongresowym 1915–1918, Kraków.

Kopczyński S., 1921, Cele i zadania hjgieny szkolnej, historja higjeny szkolnej w Polsce. W: Higjena szkolna. Warszawa.

Kopczyński S., 1929, Zdrowie dziatwy szkół powszechnych w Polsce, Warszawa.

Koprukowniak A., 1974, W okresie kształtowania się kapitalizmu 1864–1918. W: T. Mencel (red.), Dzieje Lubelszczyzny. Warszawa.

Kozłowski M., 1926, Stan sanitarny powiatów województwa wileńskiego w 1926 r. W: Pamiętnik Zjazdu IV Higienistów Polskich i V Lekarzy i Działaczy Sanitarnych Miejskich w Wilnie. Wilno.

Kucha R., 1998, Z dziejów szkolnictwa elementarnego na Lubelszczyźnie w latach 1914–1918. „Lubelski Rocznik Pedagogiczny”, t. 1.

Łosiowa M., 1939, Sprawozdanie z działalności Rady Szkolnej Powiatowej w Lubartowie. W: Samorząd szkolny i szkolnictwo powiatu lubartowskiego w latach 1918-1939. Lubartów.

Majchrzyk-Mikuła J., 2013, Higiena szkolna na Lubelszczyźnie w latach 1918-1939 na tle całego kraju. Piotrków Trybunalski.

Marciniak Z., 1969, Procesy zjednoczeniowe w ruchu nauczycielskim na ziemiach polskich w latach 1915–1919. Warszawa.

Mauersberg S., 1994, Sejm Nauczycielski (14-17 kwietnia 1919 r.). W: J. Miąso (red.), Studia z dziejów edukacji. Warszawa.

Mikulec B., 2001, Społeczność Hrubieszowa w okresie I wojny światowej. W: R. Kołodziejczyk (red.), Społeczeństwo polskie w dobie I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku. Kielce.

Nałęcz T., 2006, 1904–1939. W: J. Tazbir (red.), Polska na przestrzeni wieków. Warszawa.

O budowie szkół, 1922, „Ziemia Krasnostawska”, nr 16 (dodatek oświatowy).

O stanie szkół powszechnych w Lublinie, 1922, przedruk referatu złożonego na posiedzeniu Rady Miejskiej przez inspektora Zygmunta Podgórskiego, członka Rady Szkolnej w Lublinie. „Ziemia Lubelska”, nr 154.

Ochmański M., 1987, Działalność Rady Szkolnej Powiatowej w Lubartowie w latach 1918–1939. „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, nr 116.

Okólnik MWRiOP do Kuratoriów wszystkich Okręgów Szkolnych, Inspektorów Szkolnych i do ogółu nauczycielstwa w sprawie zaopatrzenia lokali szkolnych w naczynia do mycia rąk, Dz. U. MWRiOP 1925, nr 11, poz. 102.

Okólnik MWRiOP w sprawie zaopatrzenia szkół w ustępy, Dz. U. MWRiOP 1923 r. nr 6, poz. 45.

Piasta A., 2007, Piotrków Trybunalski podczas pierwszej wojny światowej. Piotrków Trybunalski.

Popławski F., 1928, Poczynania w dziedzinie oświaty i szkolnictwa lubelskiego samorządu terytorialnego i szkolnego w latach 1927 i 1928. W: T. Wolski (red.), Monografia szkolnictwa m. Lublina za czas 1917 do 1927. Lublin.

Posiedzenie przedstawicieli Powiatowych Rad Szkolnych, 1939, „Oświata i Wychowanie”, z. 1.

Prauss K., 1917, W sprawie realizacji powszechnego nauczania w Królestwie Polskim. Warszawa.

Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w przedmiocie wymiarów i liczby pomieszczeń w budynkach publicznych szkół powszechnych i domach mieszkalnych dla nauczycieli, Dz. U. MWRiOP 1922, nr 12, poz. 112.

Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w przedmiocie wymiarów i liczby pomieszczeń w budynkach publicznych szkół powszechnych i domach mieszkalnych nauczycieli, Dz. U. MWRiOP 1922, nr 12, poz. 12.

Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego o częściowej zmianie i uzupełnieniu Rozporządzenia z dnia 5 kwietnia 1922 r. w przedmiocie wymiarów i liczby pomieszczeń w budynkach publicznych szkół powszechnych i domach mieszkalnych dla nauczycieli, Dz. U. MWRiOP 1925, nr 9, poz. 87.

Smolarczyk A., 2014, Szkolnictwo powszechne i oświata pozaszkolna w województwie poleskim w latach 1919–1939. Warszawa.

Sprawozdanie Inspektora Samorządu za rok 1924, 1925, „Ziemia Zamojska”, nr 9–10.

Stan szkolnictwa w Polsce, 1923, „Nowa Ziemia Lubelska”, nr 13.

Szkoły powszechne Rzeczypospolitej Polskiej w roku szkolnym 1925/26, 1927. Warszawa.

Szkoły powszechne, 1923, „Ziemia Lubelska”, nr 61.

Szmurło J., 1918, Organizacja opieki higieniczno-lekarskiej w szkołach początkowych m. Warszawy. Postulaty w sprawie opieki higieniczno-lekarskiej w miastach Polski w ogóle. W: J. Bączkiewicz (red.), Pamiętniki II Zjazdu Higienistów Polskich. Warszawa.

Trzebiatowski K., 1970, Szkolnictwo powszechne w Polsce w latach w1918-1932. Wrocław.

Wachowska B., 1989, Życie społeczno-polityczne i kulturalne w latach pierwszej wojny światowej. W: B. Baranowski (red.), Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego. Łódź.

Z dziejów szkolnictwa powszechnego w powiecie Lubelskim, 1925, „Nowa Ziemia Lubelska”, nr 11.

Z posiedzeń Rady Szkolnej Powiatowej, „Ziemia Krasnostawska”, 1921, nr 15 (dodatek oświatowy).

Ze zjazdu delegatów Ognisk i Oddziałów Zw. Nauczycieli Szkół Powszechnych, 1923, „Ziemia Lubelska”, nr 84.

Ze zjazdu inspektorów szkolnych w Lublinie, 1923, „Ziemia Lubelska”, nr 69.

Ze Zjazdu Nauczycieli Szkół Powszechnych, 1924, „Nowa Ziemia Lubelska”, nr 142.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2020.39.1.181-199
Data publikacji: 2020-04-09 11:30:49
Data złożenia artykułu: 2019-11-13 16:44:22


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1624
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 670

Wskaźniki





Prawa autorskie (c) 2020 Joanna Majchrzyk-Mikuła

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.