Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Kościół św. Jana Chrzciciela w wołoskiej wsi Orawka (XVII wiek) – identyfikacja zasobów materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego
Streszczenie w języku polskim
Kościół św. Jana Chrzciciela w Orawce, obecnie na pograniczu polsko-słowackim, należy do najcenniejszych zabytków architektury drewnianej. Uznawany jest za najstarszy drewniany zabytek Orawy i symbol skomplikowanych dziejów tego regionu. Znajdujące się w nim dziedzictwo jest świadectwem przenikania kultury religijnej różnych narodów i etnosów, w tym m.in.: wołoskiego, ruskiego, węgierskiego, słowackiego i polskiego. Celem tego artykułu jest nowa identyfikacja zasobów dziedzictwa kulturowego kościoła w Orawce. Prezentujemy tu zabytkowe artefakty sztuki, jak również program ikonograficzny namalowany na jego ścianach wewnętrznych. Ukazujemy też najważniejsze obrzędy i zwyczaje związane z kościołem, praktykowane do dziś przez społeczność lokalną. W opracowaniu tematu wykorzystałyśmy metody jakościowe – analizę źródeł historycznych i wizualnych, wywiady swobodne i obserwacje uczestniczące prowadzone w latach 2015–2019 wśród społeczności lokalnej Orawki. W analizie materiału wykorzystujemy zarówno perspektywę etnografii i antropologii kulturowej, jak również wspomagamy się wynikami innych dyscyplin i subdyscyplin naukowych, w tym przede wszystkim historii, antropologii historycznej, historii sztuki, religioznawstwa i teologii.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Dzienniki konserwatorskie Bogdana Tretera 1931–1944, oprac. O. Dyba, M. Kornecki, R. Marciniak, ,,Teki Krakowskie” 2000, 9.
Bukowski M., Drewniany kościół parafjalny w Orawce i jego polichromia, Kraków 1935.
Bystroń J., Księga imion w Polsce używanych, Warszawa 1938.
Cooper J.C., Zwierzęta symboliczne i mityczne, przeł. A. Kozłowska-Ryś, L. Ryś, Poznań 1998.
Domonkos L., Sutarski K., Przejęte przez Polskę w opiekę, Budapeszt 2010.
Dudáš M., Historické budovy evanjelickej cirkvi a.v. na Slovensku: základná starostlivosť, ochrana a obnova, Kežmarok 2006.
Floreková I., Historia miejscowości do roku 1848, w: Orawa bez granic. Północno-wschodnia Orawa, Dolny Kubin 2016.
Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990.
Fros H., Sowa F., Twoje imię. Przewodnik onomastyczno-hagiograficzny, Kraków 1982.
Grabski M., Architektura sakralna, w: Kultura ludowa Górali Orawskich, red. U. Janicka-Krzywda, Kraków 2011.
Günterová-Mayerová A., Dejiny a Súpis Výtvarných Pamiatok Oravy, Martin 1944.
Hevenesi G., Régi magyar szentség, Budapest 1998.
Holub-Pacewicowa Z., Osadnictwo pasterskie i wędrówki w Tatrach i na Podtatrzu, Kraków 1931.
Ivanov I., Bogomilski knigi i legendi, Sofia 1925 [1970].
Jabłoński P., Teksty gwarowe z Orawy, ,,Ziemia” 1931.
Janicka-Krzywda U., Obrzędy doroczne, w: Kultura ludowa Górali Orawskich, red. U. Janicka-Krzywda, Kraków 2011.
Jawor G., La colonisation valaque sur les versants nord des Carpates pendant le Petit Âge Glaciaire (aux XVe et XVIe siècles), ,,Balcanica Posnaniensia. Acta et studia” 2018, 25.
Jawor G., Migracje ludności wiejskiej na pograniczu polsko-mołdawskim w XVI wieku, „Balcanica Posnanensia. Acta et studia” 2021, 28, 1, Ius Valachicum II.
Jawor G., Osadnictwo historyczne od XIV do początków XVII w., w: Bojkowszczyzna Zachodnia – wczoraj, dziś i jutro, t. 1, Monografie IGiPZ, 17, red. J. Wolski, Warszawa 2016.
Jawor G., Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Lublin 2004.
Jawor G., Particularités de «ius Valachicum» dans la Pologne du XVe et XVIe siècles. Question de l’autorité exercée sur les paroisses orthodoxes par les knyazes, w: Studia mediaevalia Europaea et Orientalia. Miscellanea in honorem professoris emeriti Victor Spinei oblata, red. G. Bilavschi, D. Aparaschivei, Bucureşti 2018.
Jostowa W., Pasterstwo na polskiej Orawie, Zakopane 1972.
Kavuljak A., Historicky miestopis Oravy, Bratysława 1955.
Kocój K., Pamięć starych wieków. Symbolika czasu w rumuńskim kalendarzu prawosławnym, Kraków 2013.
Kocój E., Borczuch-Białkowska M., Borczuch L., Sacrum na płótnie malowane. Zasłony wielkopostne kościoła św. Jana Chrzciciela w Orawce, Kraków 2021.
Krivošova J., Veselý D., Rúfus M., Tesák M., Evanjelické kostoly na Slovensku, Liptovský Mikuláš 2001.
Krzywda P., Charakterystyka geograficzno-historyczna obszaru zamieszkiwanego przez Górali Orawskich, w: Kultura ludowa Górali Orawskich, red. U. Janicka-Krzywda, Kraków 2011.
Moricová J., Matka Boża Siedmiobolesna – patronka Słowacji. Teologia i kult, Lublin 2002.
Naumow A.E., Apokryfy w systemie literatury cerkiewnosłowiańskiej, Wrocław 1976.
Pieńkowska H., Dekoracja wnętrza kościoła dokumentem historii Górnej Orawy, w: Materiały i sprawozdania konserwatorskie, red. M. Kornecki, Kraków 1975, s. 31-53.
Ruciński H., Chrześcijaństwo na Orawie do końca XVIII wieku, Białystok 2001.
Semkowicz W., Materjały źródłowe do dziejów osadnictwa Górnej Orawy, cz. 1, Dokumenty, Kraków 1932.
Święta Maria Magdalena w wierze, pobożności, teologii i sztuce – dawniej i dziś. Perspektywa uniwersalna i regionalna, red. J. Jezierski, K. Parzych-Blakiewicz, P. Rabczyński, Olsztyn 2015.
Szprutta J., Jan Chrzciciel jako Anioł Pustyni w malarstwie ikonowym, ,,Studia Teologiczne” 2011, 29.
Trajdos T.M., Inskrypcja z kościoła w Orawce, „Orawa” 1996, 8, 34.
Trajdos T.M., Inskrypcja z kościoła w Orawce – pokłosie kwerendy, „Orawa” 1996, 8, 34.
Trajdos T.M., Wizytacja Ks. Jana Ratułowskiego na Orawie w r. 1656, „Podhalanka” 1992, 1–2.
Trajdos T.M., Pieńkowska H., Kościół w Orawce, Kraków 1999.
Udvarhelyi N., Magyar szentek temploma, Budapest 2013.
Sieramska M., Pelikan, https://www.jhi.pl/psj/pelikan [dostęp: 2.10.2020].
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2024.57.1509-1548
Data publikacji: 2024-10-22 08:46:46
Data złożenia artykułu: 2022-03-05 19:47:13
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2024 Ewa Maria Kocój, Lucyna Borczuch
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.