Ucieczki chłopów „na Podole” w XVIII wieku w perspektywie dokumentów wiejskich

Streszczenie w języku polskim

Artykuł analizuje zbiegostwo chłopów ze wsi w XVIII w. przez pryzmat dokumentów zachowanych w księgach sądowych wiejskich. Szczególną popularnością na terenach wschodniej Małopolski oraz zachodniej części województwa ruskiego cieszyły się w tym czasie ucieczki na Podole, które stało się migracyjnym celem po ponownym przyłączeniu do Korony w 1699 r. W zachowanych dokumentach mniej się mówi o rzeczywistym wychodźstwie na Podole, a więcej o ucieczce tam jako pewnym wzorcu referencyjnym, oznaczającym sukces zarówno w zerwaniu więzów społecznych z rodzinną miejscowością, jak i w zapewnieniu sobie dostateczniejszego życia. Wątek „ucieczki na Podole” służył zatem w chłopskim dyskursie przede wszystkim do formułowania wartości. W wymiarze społecznym była to przede wszystkim wolność społecznej i geograficznej ruchliwości przy zachowaniu wszelkich praw w ramach gromady i poddaństwa. W wymiarze indywidualnym natomiast – możliwość rozpoczęcia nowego życia poza kontrolą lokalnych struktur społecznych. Funkcjonujący jednocześnie negatywny obraz Podola jako krainy przestępców, ladacznic i czarownictwa służył opisowi zagrożeń, jakie mogła przynieść z sobą decyzja opuszczenia wsi.