Formation of the Pantheon of Figures of the Era of the Grand Duchy of Lithuania in the Belarusian Memory Politics (1988–2023)

Siarhei Marozau

Abstract


The article is devoted to the process of overcoming the depersonalization of Belarusian historiography, which took place until the mid-1980s. Its aim is to answer the question of how, in the context of the formation of the Belarusian-centric paradigm of history, «new» or newly discovered historical figures of the Grand Duchy of Lithuania (GDL) were introduced into science, culture and collective memory. The text is divided into 5 parts. The first one shows the fact that the elimination of the GDL from the memory of Belarusians has formed a complex of historical inferiority. The second part describes the process of «settling» the history of Belarus in 1988–1995 by new heroes, until their fixation in the first encyclopaedic editions of the Republic of Belarus and history textbooks. The third part tells about the blow that in 1995–1996 the supporters of the re-Sovietisation of historical science inflicted on the Belarusian national pantheon and the leaders of its formation, the consequences of which were felt at the beginning of the 21st century. The fourth part is devoted to replenishment of the pantheon of GDL heroes by representatives of the aristocracy. The fifth part reveals the channels for transferring the names and deeds of the heroes of the Belarusian historical pantheon to the collective memory, which have been used since the turn of the 20th and 21st centuries. The article justifies the fact of the popularity of biographical reconstruction in modern scientific and literary works. “Risk zones” and “memory conflicts” were presented in the promotion of the new pantheon – with former allies in the GDL, various Belarusian interpretive strategies and new attempts to revise the pantheon.


Keywords


Grand Duchy of Lithuania; historical figures; pantheon; memory

References


Arloǔ, Uladzìmìr. (1993). Mìlascʹ knâzâ Geranìma: Apovescì, apavâdannì. Mìnsk: Ûnactva. [Арлоў, Уладзімір. (1993). Міласць князя Гераніма: Аповесці, апавяданні. Мінск: Юнацтва].

Arloǔ, Uladzìmìr. (1994). Taâmnìcy polackaj gìstoryì. Mìnsk: Belarusʹ. [Арлоў, Уладзімір. (1994). Таямніцы полацкай гісторыі. Мінск: Беларусь].

Arloǔ, Uladzìmìr. (1996). Adkulʹ naš rod: Apavâdannì pa gìstoryì Belarusì. Mìnsk: Vydaveckì cèntr „Bacʹkaǔščyna”. [Арлоў, Уладзімір. (1996). Адкуль наш род: Апавяданні па гісторыі Беларусі. Мінск: Выдавецкі цэнтр „Бацькаўшчына”].

Belʹskì, Alâksandr; Tkačoǔ, Mìhasʹ. (1992). Vâlìkae mastactva artyleryì: Kazìmìr Semânovìč. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Бельскі, Аляксандр; Ткачоў, Міхась. (1992). Вялікае мастацтва артылерыі: Казімір Семяновіч. Мінск: Навука і тэхніка].

Bìč, Mìhaìl (ed.). (1993). Èncyklapedyâ gìstoryì Belarusì, 1. Mìnsk: BelÈn. [Біч, Міхаіл (рэд.). (1993). Энцыклапедыя гісторыі Беларусі, 1. Мінск: БелЭн].

Bohan, Ûryj ì ìnš. (2004). Gìstoryâ Belarusì, 3: Belarusʹ u časy Rèčy Paspalìtaj (XVII–XVIII stst.). Mìnsk: Èkaperspektyva. [Бохан, Юрый і інш. (2004). Гісторыя Беларусі, 3: Беларусь у часы Рэчы Паспалітай (XVII–XVIII стст.). Мінск: Экаперспектыва].

Bohan, Ûryj ì ìnš. (2008). Gìstoryâ Belarusì, 2: Belarusʹ u peryâd Vâlìkaga Knâstva Lìtoǔskaga. Mìnsk: Èkaperspektyva. [Бохан, Юрый і інш. (2008). Гісторыя Беларусі, 2: Беларусь у перыяд Вялікага Княства Літоўскага. Мінск: Экаперспектыва].

Čarnâǔskì, Mìhasʹ (1998). Pravadyr krylatyh veršnìkaǔ: Ân Karolʹ Hadkevìč. Mìnsk: Tèhnalogìâ. [Чарняўскі, Міхась (1998). Правадыр крылатых вершнікаў: Ян Кароль Хадкевіч. Мінск: Тэхналогія].

Ermalovìč, Mìkola. (1989). Pa slâdah adnago mìfa. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Ермаловіч, Мікола. (1989). Па слядах аднаго міфа. Мінск: Навука і тэхніка].

Ermalovìč, Mìkola. (1990). Staražytnaâ Belarusʹ: polackì ì novagarodskì peryâdy. Mìnsk: Mastackaâ lìtaratura. [Ермаловіч, Мікола. (1990). Старажытная Беларусь: полацкі і новагародскі перыяды. Мінск: Мастацкая літаратура].

Galubovìč, Vìtalìj. (2015). Polackaâ šlâhta ǔ čas praǔlennâ dynastyì Vazaǔ: 1588–1668 gg. Grodna: GDAU. [Галубовіч, Віталій. (2015). Полацкая шляхта ў час праўлення дынастыі Вазаў: 1588–1668 гг. Гродна: ГДАУ].

Gardzeeǔ, Ûryj. (2008). Ramantyk èpohì Asvetnìctva: Anton Tyzengaǔz. Mìnsk: Tèhnalogìâ. [Гардзееў, Юрый. (2008). Рамантык эпохі Асветніцтва: Антон Тызенгаўз. Мінск: Тэхналогія].

Gardzeeǔ, Ûryj. (2021). Antonì Tyzengaǔz ì âgo èpoha. Mìnsk: Ryftur Prynt. [Гардзееў, Юрый. (2021). Антоні Тызенгаўз і яго эпоха. Мінск: Рыфтур Прынт].

Gryckevìč, Valâncìn. (1989). Adyseâ navagradskaj lekarkì: Salameâ Ruseckaâ. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Грыцкевіч, Валянцін. (1989). Адысея наваградскай лекаркі: Саламея Русецкая. Мінск: Навука і тэхніка].

Kascûk, Mìhaìl ì ìnš. (1994). Narysy gìstoryì Belarusì, 1. Mìnsk: Belarusʹ. [Касцюк, Міхаіл і інш. (1994). Нарысы гісторыі Беларусі, 1. Мінск: Беларусь].

Katalog pamâtnyh manet, vypuščanyh u abaračènne Nacyânalʹnym bankam Rèspublіkі Belarusʹ [Каталог памятных манет, выпушчаных у абарачэнне Нацыянальным банкам Рэспублікі Беларусь]. Pobrano z: https://www.nbrb.by/bel/coinsbanknotes/coins/commemorative/catalog (dostęp: 8.10.2023).

Knâzì Druckìâ-Gorskìâ ǔ Vâlìkìm Knâstve Lìtoǔskìm u XV–XVIII stst. (2016). Mìr: Muzej Zamkavy kompleks „Mìr”. [Князі Друцкія-Горскія ў Вялікім Княстве Літоўскім у XV–XVIII стст. (2016). Мір: Музей Замкавы комплекс „Мір”].

Krištapovič, Lev. (2006). Belarusʹ i Rossiâ: istoriosofskoe i civilizacionnoe edinstvo. Minsk: Akademiâ upravleniâ pri Prezidente Respubliki Belarusʹ. [Криштапович, Лев. (2006). Беларусь и Россия: историософское и цивилизационное единство. Минск: Академия управления при Президенте Республики Беларусь].

Krištapovič, Lev. (2011). Belarusʹ kak russkaâ svâtynâ. Minsk: Bonem. [Криштапович, Лев. (2011). Беларусь как русская святыня. Минск: Бонем].

Krištapovič, Lev. (2019). Belarusʹ kak russkaâ svâtynâ. Moskva: Fond „Russkij mir”. [Криштапович, Лев. (2019). Беларусь как русская святыня. Москва: Фонд „Русский мир”].

Lastoǔskì, Alâksej. (2016). Gìstaryčnaâ pamâcʹ u Belarusì: admetnascì ì prablemy. Lekcyì 1–2. [Ластоўскі, Аляксей. (2016). Гістарычная памяць у Беларусі: адметнасці і праблемы. Лекцыі 1–2]. Pobrano z: https://belcollegium.com/alyaksej-lastouski-gistarychnaya-pamyac-u-belarusi-admetnasci-i-prablemy-lekcyi-1-2/ (dostęp: 30.07.2023).

Lindner, Rajner. (2003). Gìstorykì ì ǔlada: nacyâtvorčy pracès ì gìstaryčnaâ palìtyka ǔ Belarusì HÌH–HH st. [Peraklad z nâmeckaj Lâvona Barščèǔskaga]. SPb.: Neǔskì prascâg. [Лінднэр, Райнэр. (2003). Гісторыкі і ўлада: нацыятворчы працэс і гістарычная палітыка ў Беларусі ХІХ–ХХ ст. [Пераклад з нямецкай Лявона Баршчэўскага]. СПб.: Неўскі прасцяг].

Lojka, Pavel. (1993). Gìstoryâ Belarusì: vučèbny dapamožnìk dlâ 7-ga klasa sârèdnâj školy. Mìnsk: Narodnaâ asveta. [Лойка, Павел. (1993). Гісторыя Беларусі: вучэбны дапаможнік для 7-га класа сярэдняй школы. Мінск: Народная асвета].

Marozaǔ, Sârgej. (2022). Sučasnyâ belaruskìâ dasledčykì gìstoryì Vâlìkaga Knâstva Lìtoǔskaga: bìâbìblìâgrafìčny davednìk. Grodna–Kaǔnas: ÛrSaPrynt. [Марозаў, Сяргей. (2022). Сучасныя беларускія даследчыкі гісторыі Вялікага Княства Літоўскага: біябібліяграфічны даведнік. Гродна–Каўнас: ЮрСаПрынт].

Mìkalaj Radzìvìl Čorny (1515–1565 gg.): palìtyk, dyplamat, mecènat. (2016). Nâsvìž: NGKMZ „Nâsvìž”. [Мікалай Радзівіл Чорны (1515–1565 гг.): палітык, дыпламат, мецэнат. (2016). Нясвіж: НГКМЗ „Нясвіж”].

Mìr Radzìvìlaǔ: zamak, mâstèčka, grafstva: (1568–1813 gg.): zbornìk dakumentaǔ ì matèryâlaǔ. (2017). Mìr: Muzej „Zamkavy kompleks „Mìr”. [Мір Радзівілаў: замак, мястэчка, графства: (1568–1813 гг.): зборнік дакументаў і матэрыялаў. (2017). Мір: Музей „Замкавы комплекс „Мір”].

Mâcelʹskì, Andrèj. (2014). Vladelʹcy starogo Nesviža. Minsk: Belaruskaâ èncyklapedyâ. [Мяцельскі, Андрэй. (2014). Владельцы старого Несвижа. Минск: Беларуская энцыклапедыя].

Mialieška, Vasiĺ, Lojka, Paviel. (1988). Paŭstannie sialian pad kiraŭnictvam Vaščyly: kniha dlia vučniaŭ. Minsk: Narodnaja asvieta. [Мялешка, Васіль, Лойка, Павел. (1988). Паўстанне сялян пад кіраўніцтвам Вашчылы: кніга для вучняў. Мінск: Народная асвета].

Mialieška, Vasiĺ; Lojka, Paviel. (1992). I ŭzniaŭsia liud prosty: da 300-hoddzia z dnia naradžennia Vasilia Vaščyly – kiraŭnika Kryčaŭskaha paŭstannia 1740–1744 hadoŭ. Minsk: Bielaruś. [Мялешка, Васіль; Лойка, Павел. (1992). І ўзняўся люд просты: да 300-годдзя з дня нараджэння Васіля Вашчылы – кіраўніка Крычаўскага паўстання 1740–1744 гадоў. Мінск: Беларусь].

Niesciarčuk, Lieanid. (2015). Michal Klieafas Ahinski: Licvin, Patryjot, Tvorca. Brest: Bresckaja drukarnia. [Несцярчук, Леанід. (2015). Міхал Клеафас Агінскі: Ліцвін, Патрыёт, Творца. Брэст: Брэсцкая друкарня].

Nosevič, Vâčeslav. (2009). Nasledie VKL v istoričeskoj pamâti sovremennyh belorusov. [Носевич, Вячеслав. (2009). Наследие ВКЛ в исторической памяти современных белорусов]. Pobrano z: http://www.vln.by/node/151 (dostęp: 27.07.2023).

Obuhova, Elena. (2021). Èpoha Velikogo Knâžestva Litovskogo v belorusskoj filatelii (1991–2021 gg.). V: Socialʹnye, kulʹturnye i kommunikativnye praktiki v dinamike obŝestvennogo razvitiâ (s. 52–61). Grodno: GrGU im. Ânki Kupaly. [Обухова, Елена. (2021). Эпоха Великого Княжества Литовского в белорусской филателии (1991–2021 гг.). В: Социальные, культурные и коммуникативные практики в динамике общественного развития (с. 52–61). Гродно: ГрГУ им. Янки Купалы].

Paškoŭ, Hienadź (ed.). (2005–2006). Vialikaje kniastva Litoŭskaje: VKL: encyklapiedyja, 1–2. Minsk: Bielaruskaja Encyklapiedyja. [Пашкоў, Генадзь (рэд.). (2005–2006). Вялікае княства Літоўскае: ВКЛ: энцыклапедыя, 1–2. Мінск: Беларуская Энцыклапедыя].

Paškoŭ, Hienadź (ed.) (2007–2010). Vialikaje kniastva Litoŭskaje: VKL: encyklapiedyja, 1–3. Minsk: Bielaruskaja encyklapiedyja. [Пашкоў, Генадзь (рэд.) (2007–2010). Вялікае княства Літоўскае: ВКЛ: энцыклапедыя, 1–3. Мінск: Беларуская энцыклапедыя].

Rod Illiničaŭ u Vialikim Kniastvie Litoŭskim u XV–XVI stst.: radavod, hierby, uladanni (2015). Mir: Muziej „Zamkavy komplieks „Mir”. [Род Іллінічаў у Вялікім Княстве Літоўскім у XV–XVI стст.: радавод, гербы, уладанні (2015). Мір: Музей „Замкавы комплекс Мір”].

Sačanka, Barys (red). (1995). Myslicieli i asvietniki Bielarusi CH–CHICH st.: encyklapiedyčny daviednik. Minsk, BielEN. [Сачанка, Барыс (гал. рэд). (1995). Мысліцелі і асветнікі Беларусі Х–ХІХ ст.: энцыклапедычны даведнік. Мінск, БелЭН].

Sačanka, Barys (red.). (1994). Encyklapiedyja historyi Bielarusi, 2. Minsk: BielEn. [Сачанка, Барыс (рэд.). (1994). Энцыклапедыя гісторыі Беларусі, 2. Мінск: БелЭн].

Sacukievič, Ivan. (2017). Tapanimičnaja spadčyna VKL u haradach sučasnaj Bielarusi. V: Vialikaje Kniastva Litoŭskaje: palityka, ekanomika, kuĺtura, 1 (s. 469–473). Minsk: Bielaruskaja navuka. [Сацукевіч, Іван. (2017). Тапанімічная спадчына ВКЛ у гарадах сучаснай Беларусі. В: Вялікае Княства Літоўскае: палітыка, эканоміка, культура, 1 (с. 469–473). Мінск: Беларуская навука].

Sahanovič, Hienadź. (1992). Ajčynu svaju baroniačy: Kanstancin Astrožski. Minsk: Navuka i technika. [Сагановіч, Генадзь. (1992). Айчыну сваю баронячы: Канстанцін Астрожскі. Мінск: Навука і тэхніка].

Sahanovič, Hienadź. (2010). Vajna z bielaruskaj historyjaj. [Сагановіч, Генадзь. (2010). Вайна з беларускай гісторыяй]. Pobrano z: https://library.by/portalus/modules/belarus/readme.php?subaction=showfull&id=1291900473&archive=1292000877&start_from=&ucat=& (dostęp 30.07.2023).

Sapiehi: asoby, kar’jery, majontki: zbornik navukovych artykulaŭ. (2018). Minsk: A. M. Januškievič. [Сапегі: асобы, кар’еры, маёнткі: зборнік навуковых артыкулаў. (2018). Мінск: А. М. Янушкевіч].

Saverchanka, Ivan. (1992a). Kancler Vyalikaga Knyastva: Leu Sapega. Minsk: Navuka i tehnika. [Саверчанка, Іван. (1992а). Канцлер Вялікага Княства: Леў Сапега. Мінск: Навука і тэхніка].

Savierčanka, Ivan. (1992b). Astafiej Valovič: historyka-bijahrafičny narys. Minsk: [b. v.]. [Саверчанка, Іван. (1992b). Астафей Валовіч: гісторыка-біяграфічны нарыс. Мінск: [б. в.].

Savierčanka, Ivan; Sańko, Zmicier. (1993). 100 pytanniaŭ i adkazaŭ z historyi Bielarusi. Minsk: Hazieta „Zviazda”. [Саверчанка, Іван; Санько, Зміцер. (1993). 100 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі. Мінск: Газета „Звязда”].

Savierčanka, Ivan. (1994). Apostal jadnannia i viery: Jazep Rucki. Minsk: Navuka i technika. [Саверчанка, Іван. (1994). Апостал яднання і веры: Язэп Руцкі. Мінск: Навука і тэхніка].

Štychaŭ, Hieorhij; Pliaševič, Uladzimir. (1993). Historyja Bielarusi. Staražytnyja časy i siaredniaviečča: vučebny dapamožnik dlia 5–6-ch klasaŭ. Minsk: Narodnaja asvieta. [Штыхаў, Георгій; Пляшэвіч, Уладзімір. (1993). Гісторыя Беларусі. Старажытныя часы і сярэднявечча: вучэбны дапаможнік для 5–6-х класаў. Мінск: Народная асвета].

Skiep’jan, Anastasija (2013). Kniazi Sluckija. Minsk: Bielaruś. [Скеп’ян, Анастасія (2013). Князі Слуцкія. Мінск: Беларусь].

Śleszyński, Wojciech. (2018). Historia w służbie polityki: zmiany polityczne a konstruowanie przekazu historycznego na ziemiach białoruskich w XX i XXI wieku. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Tarasaŭ, Kastuś. (1990). Pamiać pra liehiendy: Postaci bielaruskaj minuŭščyny. Minsk: Polymia. [Тарасаў, Кастусь. (1990). Памяць пра легенды: Постаці беларускай мінуўшчыны. Мінск: Полымя].

Unus pro omnibus: Valovičy ŭ historyi Vialikaha kniastva Litoŭskaha XV–XVIII stst. (2014). Minsk: Miedysont. [Unus pro omnibus: Валовічы ў гісторыі Вялікага княства Літоўскага XV–XVIII стст. (2014). Мінск: Медысонт].

Valovičy hierba „Bahoryja”. (2019, 2020). Minsk: Bielaruskaja navuka. [Валовічы герба „Багорыя”. (2019, 2020). Мінск: Беларуская навука].

Jucho, Jazep; Jemiaĺjančyk, Uladzimir. (1994). „Naradziŭsia ja lićvinam...”: Tadevuš Kasciuška. Minsk: Navuka i technika. [Юхо, Язэп; Емяльянчык, Уладзімір. (1994). „Нарадзіўся я ліцьвінам...”: Тадэвуш Касцюшка. Мінск: Навука і тэхніка].

Jucho, Jazep. (1990). Za voĺnasć našu i vašu: Tadevuš Kasciuška. Minsk: Navuka i technika. [Юхо, Язэп. (1990). За вольнасць нашу і вашу: Тадэвуш Касцюшка. Мінск: Навука і тэхніка].




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sb.2023.17.45-64
Date of publication: 2024-02-01 14:35:25
Date of submission: 2023-08-07 16:51:14


Statistics


Total abstract view - 822
Downloads (from 2020-06-17) - PDF (BELARUSIAN) (Język Polski) - 0

Indicators



Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2024

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.