Koncepcje nowoczesnego wychowania społeczno-moralnego w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w.
Streszczenie w języku polskim
Wprowadzenie: Przeobrażenia modernizacyjne na ziemiach polskich u schyłku XIX i na początku XX wieku łączyły się z rozwojem i popularyzacją pedagogiki naukowej oraz wzrostem znaczenia dzieci i młodzieży zmiany w życiu społecznym. Postulaty powszechnej edukacji wiązały się z potrzebą opracowania koncepcji wychowania, odpowiadających wymogom rzeczywistości nowoczesnej, w polskich realiach będącej także okresem dążeń irredentystycznych.
Cel badań: Celem artykułu jest omówienie koncepcji wychowania społeczno-moralnego w Królestwie Polskim w okresie szczególnie ważnym dla kształtowania polskiej nowoczesności i niepodległości. Przedmiotem analiz będą propagowane normy wychowania młodego pokolenia, dotyczące postaw etycznych i obywatelskich. Badania pozwolą na określenie kontynuacji tradycyjnej refleksji o wychowaniu społeczno-moralnym oraz wskazanie istoty i uwarunkowań nowych koncepcji.
Stan wiedzy: W dotychczasowych opracowaniach dotyczących historii koncepcji wychowania społecznego i moralnego brakuje analizy tych zagadnień z uwzględnieniem perspektywy przemian społecznych i kulturowych, będących wynikiem procesów modernizacyjnych w dobie nowoczesnej. W dotychczasowych badaniach odnoszono się do niektórych koncepcji wychowania społeczno-moralnego polskich pedagogów przełomu XIX i XX wieku, nie uwzględniając jednak w szerszym stopniu kontekstu epoki. Zachowane źródła pozwalają na pogłębioną analizę historyczno-pedagogiczną. W badanych tekstach pisano o kształceniu charakteru, samowychowaniu, rozwijaniu postaw społecznych i obywatelskich, znaczeniu lekcji etyki.
Podsumowanie: Wychowaniu społeczno-moralnemu nadawano wartość autoteliczną, ale także unifikacyjną, służącą egalitarnym relacjom społecznym. Na początku XX wieku często łączono je z obywatelstwem. Tak ujmowane wychowanie uznawano za szczególnie ważne dla procesów modernizacji i demokratyzacji społeczeństwa.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Adler, F. (1905). Kształcenie młodzieży w poczuciu obowiązku. tłum. W. Szukiewicz. Wyd. M. Arcta.
Bołdyrew A. (2019). Nowoczesność, edukacja, młode pokolenie w perspektywie badań historyczno-pedagogicznych. Wychowanie w Rodzinie, 2, 65-79, DOI: 10.34616/wwr.2019.2.065.079
Bołdyrew, A., Bednarz-Grzybek R. (2022). Prasa katolicka w Królestwie Polskim w latach 1905-1914 wobec idei nowoczesnej oświaty i obywatelstwa. Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 118, 19-44, https://doi.org/10.31743/abmk.13095
Borowski, W. (1909). Pierwiastki moralne w życiu społecznym. Biblioteka Warszawska, z. 1, 86-100.
Bourdon, B. (1913). Szkoła średnia galicyjska. Złoty Róg, 37, 12.
Centnerszwerowa, R. (1905). O wspólnym obu płci kształceniu w szkole średniej. Księgarnia Powszechna.
Centnerszwerowa, R. (1909). Międzynarodowy Kongres Wychowania Moralnego. Nauka religii czy moralności w szkole?. Nowe Tory, 5, 235-244.
Chodynicki, K. (1909). Anarchia czy autorytet w wychowaniu moralnym. Prąd, 2-3, 51-53.
Ciembroniewicz, J. (1918). Jak wychować dzieci w szkole elementarnej: podręcznik praktyczny dla nauczycieli. Wyd. M. Arcta.
Daszyńska-Golińska, Z. (1913). Nauki społeczne, jako czynnik wychowania w Polsce. Świat, 35, 6-7.
Hornowska, M. (1912). Samowiedza i samowychowanie. E. Wende i Spółka.
Karpowicz, S. (1896). Czem jest wychowanie ze stanowiska wiedzy współczesnej. Głos, 22, 512-515.
Karpowicz, S. (1897). Szkice pedagogiczne. Skł. Gł. Borkowski i Karpowicz.
Karpowicz, S. (1897). Szkice pedagogiczne. Warszawa 1897.
Kizwalter, T. (2014). W stronę równości, Wyd. Universitas.
Landau-Czajka, A. (2015). Socjalizacja obywatelska dzieci i młodzieży. W W. Mędrzecki, J. Żarnowski (Red.) Społeczeństwo międzywojenne: nowe spojrzenie, (s. 137-165). Neriton.
M., B. (1917). Wychowanie obywatelskie. Tydzień Polityczny, 1, 9-10.
Marzec, W. (2016). Rebelia i reakcja. Rewolucja 1905 roku i plebejskie doświadczenie polityczne, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Universitas.
Męczkowska, T. (1903). Bez obłudy. Ogniwo, 27, 647-648.
Męczkowska, T. (1905). Jeszcze raz w sprawie koedukacji i tzw. uświadamiania dziecka. Tygodnik Mód i Powieści, 26, 292-294
Męczkowska, T. (1906). Szkoły mieszane (koedukacja). Wyd. M. Arcta.
Mędrzecki, W. (2012). Polskie uniwersum symboliczne Drugiej Rzeczypospolitej. Uwagi wstępne. W W. Mędrzecki, A. Zawiszewska (Red.) Metamorfozy społeczne, t. IV: Kultura i społeczeństwo II Rzeczypospolitej, (s. 25-38). Neriton,
Miecznik, A., Poradnik dla kobiet. Wychowanie. O rozwijaniu uczuć obywatelskich. Tygodnik Mód i Powieści, 44-47, 51.
Moszczeńska, I. (1903). Reformy w wychowaniu moralnym. Wyd. M. Arcta.
Moszczeńska, I. (1907). Zasady wychowania. Księgarnia Naukowa.
Plater-Zyberkówna, C. (1903). Kilka myśli o wychowaniu w rodzinie. Druk Piotra Laskauerd i Spółki.
Prus, B. (1968). Kroniki, oprac. Z. Szweykowski, t. XVIII. Państwowy Instytut Wydawniczy.
Przewóska, M. Cz. (1912). Z postępem. Nowe metody wychowania moralnego. Bluszcz, 47, 521-522.
Przewóska, M. Cz., (1914a). Idea polska w wychowaniu. Bluszcz, 29, 314-316.
Przewóska, M. Cz., (1914b). Wychowanie jako szkoła życia: Zarys syntezy. Nowe prądy reformy wychowawczej. Bluszcz, 24, 257-258; 25, 269-270.
Turmel, A. (2008). A Historical Sociology of Childhood. Developmental Thinking, Categorization and Graphic Visualization, Cambridge University Press.
Wertensteinowa, S. (1907). Pierwiastki etyczno-społeczne w pedagogice współczesnej. Nowe Tory, 3, 242-254.
Wychowanie moralne w okresie szkolnym (1913). Przegląd Wychowawczy, 6, 233-238.
Zagadnienie płciowe w wychowaniu (1911). Nowe Tory, 1, 59-63.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2022.41.4.7-21
Data publikacji: 2022-12-28 11:12:42
Data złożenia artykułu: 2022-10-12 22:38:09
Statystyki
Wskaźniki
Prawa autorskie (c) 2022 Aneta Bołdyrew, Joanna Falkowska
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.